Γράφει ο Κωνσταντίνος Λουκόπουλος,
Αντιστράτηγος ε.α., επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal»
Η παγκόσμια κρίση της πανδημίας της Covid-19 που ξεκίνησε από την Κίνα, πέρα από όλα τα σοβαρά προβλήματα υγείας αλλά και οικονομίας που δημιούργησε, αποκάλυψε με οδυνηρό τρόπο την εμφανή απουσία μίας παγκόσμιας ηγεσίας προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά αυτή την σημαντική παγκόσμια κρίση.
Απουσία Παγκόσμιας Ηγεσίας
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η παγκόσμια κοινότητα δεν αντέδρασε ενιαία και συντονισμένα. Ακόμα και σήμερα, 4 μήνες μετά το ξέσπασμα της νόσου, απουσιάζει δυστυχώς η Παγκόσμια εκείνη Ηγεσία που θα αναλάβει τον συντονισμό της Διεθνούς Κοινότητας όχι μόνο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτής καθαυτής της πανδημίας και των αναμενόμενων «επόμενων κυμάτων» αλλά κυρίως για τις σφοδρές οικονομικές και λοιπές άλλες επιπτώσεις στις κοινωνίες μας. Κάτι που έγινε στο παρελθόν με την αντιμετώπιση του Embola, του SARS, του HIV αλλά και με την οικονομική κρίση του 2018.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή και την… «κορυφή». Από την στιγμή που ανακοινώθηκε από τις κινεζικές αρχές τον Δεκέμβριο 2019 μέχρι και τις αρχές Μαρτίου, η Αμερική υπό την Διοίκηση Trump παρέμεινε αδιάφορη και μάλλον απρόθυμη να αναλάβει πρωτοβουλίες τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ΗΠΑ όπως θα επιθυμούσε η πλειονότητα των χωρών του Δυτικού και όχι μόνο Κόσμου, θα μπορούσαν να αναλάβουν έγκαιρα σημαντικές πρωτοβουλίες σε πλανητικό επίπεδο και ιδιαίτερα σε συντονισμό με τις χώρες της Ευρωατλαντικής Περιφέρειας με τις οποίες έχει ειδικές σχέσης Συμμαχίας και Συνεργασίας όπως έχει πράξει επανειλημμένα στο παρελθόν.
Επί Trump, η Αμερική αποστασιοποιήθηκε από αυτό που ονομάζουμε Διεθνές Σύστημα. Κάποιοι από τους βασικούς συνεργάτες του Αμερικανού Προέδρου που αργότερα εκδιώχθηκαν, διευκρίνιζαν σε κάθε ευκαιρία ότι το «πρώτα η Αμερική» δεν σημαίνει η Αμερική μόνη. Με μία κατά γενική ομολογία χαοτική αντιμετώπιση της κρίσης πανδημίας μέσα στην ίδια την Αμερική και εμποτισμένη με έναν αρνητισμό στην διεθνή συνεργασία η Αμερικανική Κυβέρνηση απεμπόλησε τον ρόλο της Ηγέτιδας Δύναμης. Αυτή είναι η δυσάρεστη πραγματικότητα παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του Αμερικανού Πρέσβη στην Αθήνα κ. Geoffrey R. Pyatt να μας πείσει σε πρόσφατη διαδικτυακή συνέντευξη του περί του αντιθέτου.
Από πλευράς μας, ως Ευρωπαίοι πρέπει με την σειρά μας να αναρωτηθούμε με ποιους …Ευρωπαίους θα μπορούσε να συντονιστεί η Αμερική! Mήπως με αυτούς που δεν μπόρεσαν να συντονιστούν μεταξύ τους σε μία υποτιθέμενη … Ένωση, όπου εφαρμόστηκε η αρχή … «ο σώζων εαυτόν σωθήτω»; Αρέσει δεν αρέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση αδυνατεί να παίξει τον ρόλο που φιλοδοξεί αν όχι σε παγκόσμιο τουλάχιστον σε περιφερειακό επίπεδο παρά τα μεγάλο λόγια που βάζουν στο στόμα της ανεπαρκούς Ηγεσίας της οι Γραφειοκράτες των Βρυξελλών. Με το να «κόβει τσεκ» μόνο και να γίνεται ότι συμφέρει οικονομικά στην Γερμανία και την παρέα της δεν μπορεί να διεκδικήσει οποιοδήποτε ρόλο στον κόσμο και φυσικά σε μία κρίση σαν αυτή που βιώνουμε.
Πάμε τώρα στην Κίνα απ’ όπου ξεκίνησε όλο αυτό που ζούμε σήμερα και τις συνέπειες του οποίου θα τις νοιώθουμε μάλλον για χρόνια. Η Κίνα φιλοδοξεί εδώ και μία 20ετία αλλά ιδιαίτερα μετά το 2013 να αυξήσει την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική της επιρροή στον κόσμο. Ενεργό Μόνιμο Μέλος του ΣΑ/ΟΗΕ με σημαντική διείσδυση και συνεπώς έλεγχο Διεθνών Οργανισμών όπως του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Αρκεί να λάβουμε υπόψη μας ότι στην περίοδο 2000-2019 η Κίνα στήριξε 182 από τα 190 Ψηφίσματα του ΣΑ/ΟΗΕ που μάλιστα υποστηρίχθηκαν από τις ΗΠΑ με κυρώσεις σε χώρες που παραβίαζαν τους διεθνείς κανόνες ενώ στα ίδια χρόνια συνεισέφερε περισσότερο από κάθε άλλο Μόνιμο Μέλος του ΣΑ σε ειρηνευτικές αποστολές. Τα τελευταία χρόνια εφαρμόζει ένα άκρως φιλόδοξο αλλά ολίγον ασαφές πρόγραμμα , Π/Υ 900 δις USD με «υπογραφή» του Κινέζου Προέδρου Xi Jinping προκειμένου να καταστεί παγκόσμια δύναμη. Είναι το πρόγραμμα «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (Belt and Road Initiative - BRI) που συνιστά έναν «μοντέρνο δρόμος του μεταξιού». Πρόκειται για μια θαλάσσια διαδρομή που συνδέει τη νότια ακτή της Κίνας με την ανατολική Αφρική και τη Μεσόγειο και ταυτόχρονα μία σειρά χερσαίων διαδρομών που συνδέουν την Κίνα με την Ευρώπη μέσω της κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Αφορά 68 χώρες και σε αυτό από πλευράς ΕΕ συμμετέχει η Ιταλία και η Ελλάδα.
Διαφαίνονται πλέον σοβαρές ευθύνες της Κινεζικής Κομμουνιστικής Ηγεσίας, τόσο για την εμφάνιση του ιού SARS Cov-2, όσο κυρίως για την καθυστερημένη ενημέρωση της Διεθνούς Κοινότητας, την έλλειψης διαφάνειας και την παραπληροφόρηση στα αρχικά τουλάχιστον κρίσιμα στάδια εξάπλωσης του ιού που δημιούργησε την πανδημία. Και αυτό φυσικά θέτει πλέον σε κίνδυνο την αξιοπιστία του παγκόσμιου ηγετικού ρόλου που διεκδικεί και ιδιαίτερα στον αγώνα κατά της πανδημίας. Η εντυπωσιακή προπαγάνδα ότι όλα έγιναν τέλεια εκεί αλλά και η «Διπλωματία της Μάσκας» του Πεκίνου δεν πείθει.
Δημιουργεί παγκόσμιο προβληματισμό ότι σε μία παγκόσμια πρόκληση που πέρα από την σημαντική απειλή στην Δημόσια Υγεία δημιουργούνται σοβαρά οικονομικά προβλήματα που απειλούν και την κοινωνική συνοχή της παγκόσμιας κοινότητας, ο ΟΗΕ και το ΣΑ που υποτίθεται ότι συνιστά το ανώτερο θεσμικό όργανο της παγκόσμιας τάξης να μην λαμβάνει θέση, έστω για να εκδηλώσει ανησυχία και να δώσει μία γενική κατεύθυνση. Παρά τις προσπάθειες της Γαλλίας που υποστηρίχθηκε από μη Μόνιμα Μέλη όπως η Εσθονία, το ΣΑ δεν συνεδρίασε ούτε καν «για τα μάτια του κόσμου» γιατί η Κίνα υποστηριζόμενη και από την Ρωσία και την Νότια Αφρική (μη Μόνιμο Μέλος) υποστήριξαν αναρμοδιότητα καθόσον η πανδημία δεν απειλεί την Διεθνή Ειρήνη και Ασφάλεια.
Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τον καιροσκοπισμό της Μόσχας και την προσπάθεια να εκμεταλλευτεί ιδιαίτερα στην Ευρώπη την ανεπάρκεια της ΕΕ και το κενό στην παγκόσμια ηγεσία που δυστυχώς αφήνει η πολιτικής της Διοίκησης Trump που ενώ θα μπορούσε έστω και στο «και πέντε» να ηγηθεί της παγκόσμιας προσπάθειας ψάχνει αποδιοπομπαίους τράγους ενόψει και της επερχόμενης Προεδρικής Εκλογής.
Προς ένα νέο Γεωπολιτικό Πλαίσιο;
Οι εκτιμήσεις είναι παρακινδυνευμένες. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι θα αλλάξει η ιστορία, άλλοι πάλι ότι απλά αυτή θα επιβραδυνθεί και δεν θα έχουμε δομικές αλλαγές αλλά απλά κάποιες γεωπολιτικές επαναχαράξεις που θα αναδιαμορφώσουν όμως έστω και στοιχειωδώς το γενικό Παγκόσμιο Γεωπολιτικό Πλαίσιο. Όπως έγραψε ο Stephen Walt σε σχετικό του άρθρο στο γνωστό Belfer Center του HARVARD Kennedy School θα έχουμε μάλλον ένα κόσμο, λιγότερο ανοιχτό, λιγότερο ευημερούντα και λιγότερο ελεύθερο χωρίς όμως να αλλάζει θεμελιωδώς η φύση της Παγκόσμιας Πολιτικής. Θα έχουμε όμως μία κατακόρυφη αύξηση της αμοιβαίας καχυποψίας και έλλειμμα ενός παγκόσμιου συντονισμού παρά το ότι απαιτείται παγκόσμια συνεννόηση και συνεργασία για την αντιμετώπιση του οικονομικού σοκ!
Πολλά θα εξαρτηθούν από τις ΗΠΑ, από το αν και πόσο θα επαναπροσδιορίσει τις πολιτικές της και πόσα παράθυρα σε διεθνείς συνεργασίες θα ανοίξει. Αυτό βέβαια θα σχετίζεται πρωτίστως από το αποτέλεσμα των Προεδρικών Εκλογών του Νοεμβρίου μιας και ο βασικός αντίπαλος του Προέδρου Trump δεν είναι o Biden, αλλά ο …Κορονοιός και αυτά που προκαλεί στην Αμερικανική Οικονομία. Ακόμα και σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν την δυνατότητα να ασκήσουν μία επωφελή για όλη την Δύση παγκόσμια ηγεσία παρά τα αρχικά λανθασμένα βήματα.
Για την Αμερική η Κίνα για θα συνεχίσει να αποτελεί Στρατηγικό Ανταγωνιστή για να μην πω Αντίπαλο χωρίς όμως να ξεχνά ότι αυτή κατέχει αμερικανικά κρατικά ομόλογα που πλησιάζουν τα 3 τρις USD. Στην αντιπαράθεση της η Αμερική με την Κίνα φαίνεται ότι θα έχει δίπλα της και Ευρωπαϊκές Χώρες όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο των οποίων οι Ηγεσίες τους κατηγόρησαν ευθέως τους Κινέζους για σοβαρές ευθύνες στην αρχική τουλάχιστον μα κρίσιμη περίοδο διαχείριση της κρίσης υγείας. Η πίεση προς την Κίνα τους επόμενους μήνες θα ενταθεί.
Η Ρωσία εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να παίζει ένα διπλό ρόλο. Από την μία να στηρίζει σε ρητορικό τουλάχιστον επίπεδο την Κίνα και από την άλλη να αποστασιοποιείται και να στηρίζει πολιτικές των ΗΠΑ για δικός της όφελος. Άλλωστε ο Putin γνωρίζει ότι η Αμερική δεν μπορεί να έχει ταυτόχρονα Ρωσία και Κίνα αντιπάλους. Δεν έχει διαψευστεί ότι Ρωσικές Εταιρείες που είχαν υποστεί Αμερικανικές οικονομικές κυρώσεις από την Αμερική προσέφεραν βοήθεια για την αντιμετώπιση της πανδημίας κυρίως στην χαοτική Νέα Υόρκη.
Όμως σε ποιο βαθμό άραγε θα επηρεαστούν οι φιλοδοξίες του Πεκίνου για έναν διαρκώς αυξανόμενο ρόλο παγκόσμιας ηγεσίας; Μετά τα όσα αρχικά έγιναν στην Κίνα, υπήρξε μία άκρως επιθετική προπαγάνδα σε διεθνές επίπεδο τόσο σχετικά με την άριστη διαχείριση της κρίσης όσο και ότι ως παγκόσμια δύναμη βοηθά τις πληττόμενες χώρες της Δύσης. Σε αυτή την προσπάθεια δεν διστάζω να αναφέρω ότι βρήκε κάποιες χώρες σε ανάγκη, για να τις χρησιμοποιήσει. Όλοι θυμόμαστε ότι στην άφιξη του αεροσκάφους της Κίνας που μετέφερε υγειονομικό υλικό στην Αθήνα παραβρέθηκαν με τυμπανοκρουσίες τρεις Έλληνες Υπουργοί. Το ίδιο συνέβη και στην Ιταλία. Το πρόγραμμα «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (Belt and Road Initiative - BRI) που χρησιμοποιείται από την Κίνα για να την καταστήσει Παγκόσμια Δύναμη είναι βέβαιο ότι για την επόμενη τουλάχιστον διετία θα έχει σημαντικές καθυστερήσεις αλλά δεν πρόκειται να εγκαταλειφθεί. Αυτό όμως που θέλει με κάθε θυσία να αποφύγει το Πεκίνο είναι να υποστεί μία ανεπανόρθωτη ζημιά στον παγκόσμιο ρόλο του στην ανεφοδιαστική αλυσίδα που είναι εξαιρετικά προσοδοφόρος και κάνει ακόμα και προηγμένες οικονομικά χώρες να εξαρτώνται από αυτήν. Mία μόνιμη και σοβαρή βλάβη στην Κινέζικη Οικονομία θα αναστείλει τις όποιες φιλοδοξίες πλανητικής επιρροής.
Αντί Επιλόγου
Η Δύση αναντίρρητα απέτυχε να επιδείξει πολιτική ηγεσία σε αυτή την παγκόσμια πανδημία που έχει σκοτώσει περισσότερους ανθρώπους τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη από την Κίνα όπου ξεκίνησε. Η πανδημία «ευνοήθηκε» και από τις κακές πολιτικές των ισχυρών κρατών και κυρίως από το πώς αυτές καθυστερημένα εφαρμόστηκαν. Δεν είμαστε σε θέση ακόμα να εκτιμήσουμε το νέο Παγκόσμιο Γεωπολιτικό Πλαίσιο που θα προκύψει, αν τελικά έχουμε σημαντικές δομικές αλλαγές, αλλά προς το παρόν δεν διαφαίνεται αλλαγή «της Ιστορίας» όπως συνέβη με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια