Οι εξελίξεις στην Συρία και οι σχέσεις Τουρκίας

Γράφει ο Γιώργος Μενεσιάν

Η κατάσταση στην Συρία παραμένει κρίσιμη. Οι ραγδαίες εξελίξεις δημιουργούν νέα δεδομένα στην ένοπλη σύρραξη στην χώρα της Μέσης Ανατολής. Σήμερα, θα γίνει συνάντηση μεταξύ των αντιπροσωπειών της Ρωσίας και της Τουρκίας. Αυτή η συνάντηση ίσως αμβλύνει την ένταση μεταξύ των δύο χωρών. Η ένταση αυτή έχει κλιμακωθεί επικίνδυνα μετά τα χθεσινοβραδινά γεγονότα.

Ποια γεγονότα οδήγησαν στη νέα ρωσοτουρκική ρήξη;

Μετά την έναρξη των κυβερνητικών επιχειρήσεων στην βορειοδυτική Συρία (Idlib, Hama, Aleppo), ξεκίνησαν εντατικές συνομιλίες μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας. Η Ρωσία πίεσε την Τουρκία να αμβλύνει την στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή. Η Τουρκία ωστόσο, θέλοντας να σταματήσει την προέλαση των κυβερνητικών δυνάμεων, έδρασε ως εξής: έστειλε στην Επαρχία Idlib μαχητές της αντιπολίτευσης από την υπό κατοχή περιοχή Afrin, τους εξόπλισε με αντιαεροπορικό οπλισμό και μετέφερε στην περιοχή έναν μεγάλο αριθμό Τούρκων στρατιωτών, αρμάτων μάχης και πυροβολικού. Ταυτόχρονα, άρχισε να εξοπλίζει και τους τζιχαντιστές της οργάνωσης Hayat Tahrir al-Sham η οποία αποτελεί παρακλάδι της Al – Qaeda.

Οι δυνάμεις του Assad και οι σύμμαχοί τους ανακατέλαβαν ένα μεγάλο τμήμα της Επαρχίας Idlib, τον αυτοκινητόδρομο Μ5 και τα δυτικά τμήματα της Επαρχίας Aleppo. Στην συνέχεια, άρχισαν εκ νέου επιχειρήσεις για την ανακατάληψη του νότιου τμήματος της Επαρχίας Idlib με σκοπό να θέσουν υπό τον έλεγχό τους και τον αυτοκινητόδρομο Μ4. Κατά την έναρξη της δεύτερης φάσης των επιχειρήσεων του κυβερνητικού στρατού, μαχητές της αντιπολίτευσης και τζιχαντιστές, με την καθοριστική συνδρομή των Τούρκων ανακατέλαβαν τμήματα του Μ5, καθώς και κάποια χωριά και πόλεις του ανατολικού Idlib. Πριν την ανακατάληψη της στρατηγικής σημασίας πόλης Saraqib – όπου εφάπτονται οι αυτοκινητόδρομοι Μ4 και Μ5 – οι τουρκικές δυνάμεις βομβάρδισαν θέσεις των δυνάμεων του Assad. Στην επίθεση αυτή κινδύνεψαν και Ρώσοι στρατιώτες. Το δεύτερο ατόπημα των Τούρκων υπήρξε η προσπάθεια κατάρριψης ενός ρωσικού αεροσκάφους.

Έτσι φτάσαμε στην χθεσινή βραδιά. Ως απάντηση στις τουρκικές προκλήσεις πραγματοποιήθηκε αεροπορική επίθεση στο νότιο τμήμα της Idlib με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον 34 Τούρκοι στρατιώτες. Κάποιες πηγές κάνουν λόγο για 70 νεκρούς. Η Ρωσία υποστηρίζει ότι δεν έχει ευθύνη για την επίθεση. Ωστόσο, δεν υπάρχει περίπτωση η κυβέρνηση Assad να έδρασε μονομερώς.

Η Τουρκία αντέδρασε ως εξής: προχώρησε σε βομβαρδισμούς και πυραυλικές επιθέσεις στην ρωσική αεροπορική βάση Hmeimim στην Latakia, την πόλη Hama, τις πόλεις Nubl και Zahraa (προπύργια των φιλοιρανών Σιιτών) στην βορειοδυτική Συρία, καθώς και στην 93η ταξιαρχία στην πόλη Ayn Issa η οποία βρίσκεται κοντά στην περιοχή που κατέλαβε η Τουρκία με την επιχείρηση «Πηγή Ειρήνης», τον Οκτώβριο του 2019. Τα τουρκικά «αντίποινα» συνεχίζονται έως σήμερα, κυρίως στην περιοχή της Idlib. Επίσης, η Τουρκία αμέσως μετά τις ανωτέρω εξελίξεις ανακοίνωσε ότι ανοίγει τα δυτικά σύνορά της επιτρέποντας την μετακίνηση προσφύγων (και μεταναστών) προς την Ευρώπη - δηλαδή την Ελλάδα. Μετά την επίθεση που δέχτηκαν οι Τούρκοι στην Συρία, ο υπουργός Εξωτερικών Mevlut Çavuşoğlu συνομίλησε με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ. Αποφασίστηκε η έκτακτη σύσκεψη των πρεσβευτών του ΝΑΤΟ μετά την επίκληση του Άρθρου 4 από την Τουρκία. Επιπλέον, ο εκπρόσωπος του Τούρκου Προέδρου Ibrahim Kalin συνομίλησε με τον Αμερικανό σύμβουλο εθνικής ασφαλείας Robert C. O'Brien. Το καθεστώς Erdogan έκλεισε το Twitter σε μια προσπάθεια ελέγχου της κριτικής εναντίον του, ενώ το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης CHP ανακοίνωσε έκτακτη συνέλευση της κεντρικής επιτροπής του κόμματος για τις εξελίξεις στην Idlib. Κριτική στην κυβέρνηση άσκησε και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ahmet Davutoğlu. Γενικότερα, στην Τουρκία επικρατεί ένα κλίμα απογοήτευσης εξαιτίας των δράσεων της κυβέρνησης, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα τον θάνατο Τούρκων στρατιωτών.

Κατά την διάρκεια της νύχτας είχαμε κι άλλες εξελίξεις: οι δυνάμεις του Assad αναχαίτισαν κομβόι των αμερικανικών δυνάμεων στην βορειοανατολική περιοχή Qamishli. Ακόμη, κατά την διάρκεια της κρίσης στην Idlib, ελικόπτερα της ισραηλινής Αεροπορίας έπληξαν από τα Υψίπεδα του Golan θέσεις του Συριακού Στρατού με αποτέλεσμα να τραυματιστούν 3 στρατιώτες.

Οι εξελίξεις στην Idlib αποτελούν μια τρανή απόδειξη ότι η συνεργασία Τουρκίας και Ρωσίας είναι περιστασιακή και δεν έχει τα χαρακτηριστικά μιας στρατηγικής συμμαχίας. Μάλιστα μετά τις τελευταίες εξελίξεις μπορούμε να πούμε ότι οι ρωσοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε κρίση, για πρώτη φορά από το 2016. Τα συμφέροντά τους στην Συρία είναι αντικρουόμενα και, παρά τις συνεχείς συνομιλίες που είχαν, ήρθαν τελικώς σε σύγκρουση.

Παρά την αντιδυτική ρητορική του Erdogan, η Τουρκία στον πανικό της θυμήθηκε τους συμμάχους της. Παρά την αγορά των ρωσικών S-400, οι Τούρκοι ζήτησαν την εγκατάσταση αμερικανικών Patriot στα σύνορα με την Συρία, ενώ μετά τα χθεσινοβραδινά γεγονότα απευθύνθηκαν στο ΝΑΤΟ.

Στην Επαρχία Idlib το αιματοκύλισμα θα συνεχιστεί, ενώ οι προσφυγικές ροές από την εν λόγω περιοχή θα αυξηθούν. Πάνω σε αυτό βασίζει η Τουρκία το εκβιαστικό, για την Ευρώπη, άνοιγμα των συνόρων της για τους πρόσφυγες. Κρίσιμη είναι και η, από εδώ και πέρα, πορεία των ρωσοτουρκικών σχέσεων. Δεν αποκλείεται να επικρατήσει ο ρεαλισμός και να δούμε μία νέα συμφωνία μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας. Αν οι συνομιλίες δεν οδηγήσουν σε μία νέα συμφωνία, τότε η κατάσταση ενδέχεται να φτάσει στα άκρα. Σε κάθε περίπτωση αναμένουμε τις εξελίξεις τόσο από το μέτωπο της Idlib όσο και από την πορεία των ρωσοτουρκικών συνομιλιών.