 |
Γράφει η Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, Καθηγήτρια ΜBA |
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να βλέπουμε τον λαϊκισμό με όρους δεξιάς – αριστεράς δηλαδή ότι υπάρχει δεξιός και αριστερός λαϊκισμός (ο οποίος όμως διαφέρει σημαντικά από τον αναρχο-λαϊκισμό).
Και τα δύο ρεύματα είναι κατά των ελίτ και κατά του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος και της ανισότητας, προέρχονται από την τάξη των εργαζόμενων, και οι διαφορές τους θα λέγαμε είναι κυρίως στα κοινωνικά θέματα. Υποστηρίζουν τις επαναστατικές αλλαγές αλλά συνήθως με ειρηνικό τρόπο. Βασική τους διαφορά είναι ότι ο δεξιός λαϊκισμός υποστηρίζει (αρκετές φορές και με δυναμικό, ακτιβιστικό τρόπο) τον προστατευτισμό στην οικονομία, είναι κατά των μεταναστών, υποστηρίζει τον στρατό αλλά εναντιώνεται στις ριζοσπαστικές φεμινίστριες, τους προοδευτικούς, τους ομοφυλόφιλους (εάν και στο γερμανικό Afd πρόεδρος υπήρξε η λεσβία Αλίς Βάιντελ) και γενικότερα δεν θεωρεί ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Μερικοί θεωρούν ότι ο δεξιός λαϊκισμός σε κάποιες περιπτώσεις αποτελείται από τους κοινωνικά συντηρητικούς οι οποίοι θεωρούν ότι ο σύγχρονος καπιταλισμός πρέπει να έχει ηθικές βάσεις και αξίες όπως είναι η οικογένεια ενώ ένα άλλο μέρος των δεξιών λαϊκιστών είναι κατά του καπιταλισμού αλλά με τη διατήρηση θεσμών όπως είναι η οικογένεια και τις αξίες που απορρέουν από αυτή.
Και οι δύο όμως υποστηρίζουν ότι είναι το κράτος που πρέπει να προάγει αυτές τις αξίες. Αναφορικά με τη θρησκεία, μέρος των κοινωνικών συντηρητικών διατηρεί μία ουδέτερη στάση ενώ στο δεξιό λαϊκισμό παρατηρείται μία στενότερη σχέση. Παρόλα αυτά, ενώ στο εξωτερικό, οι θρησκευόμενοι Χριστιανοί που εντάσσονται στους κοινωνικούς συντηρητικούς (υποσημείωση – όλοι οι Χριστιανοί δεν εντάσσονται στους συντηρητικούς) , υποστηρίζουν ότι η επέκταση του κράτους Πρόνοιας είναι ο τρόπος που είναι σύμφωνος με τη χριστιανική αρχή της φροντίδας των φτωχών. Στην Ελλάδα, η αναφορά στη χριστιανική πίστη είναι διαφορετικής απόχρωσης γιατί σχετίζεται με τη σωτηρία της Ελλάδας από τους δυνάστες κυρίως τους ξένους και με τη θεώρηση ότι η πίστη στον Θεό θα την προστατεύσει από τα δεινά. Είναι προφανές ότι η αντίληψη αυτή οφείλεται στη διαφορετική πολιτική ιστορία της Ελλάδας όπου η παρέμβαση του ξένου παράγοντα ήταν πάντα διακριτή σε αντίθεση με χώρες όπως οι ΗΠΑ κτλ.
Οι δεξιοί λαϊκιστές (πολύ περισσότερο από τους κοινωνικούς συντηρητικούς) τάσσονται κατά του καπιταλισμού, είναι λίγες, ωστόσο, οι αναφορές στην Ελλάδα για το είδος του οικονομικού συστήματος που επιθυμούν να εφαρμοσθεί.
Ο αριστερός λαϊκισμός εναντιώνεται και αυτός στις ελίτ και σε κάποιες περιπτώσεις δεν πιστεύει στα έθνη και στην ύπαρξη κοινωνικών τάξεων. Υποστηρίζει την παγκοσμιοποίηση, τον διεθνισμό, τα κινήματα για το περιβάλλον και το κράτος Πρόνοιας. Η βασική του αρχή είναι η ισότητα και συνήθως είναι λιγότερο καλά οργανωμένος και επιθετικός σε σχέση με τον δεξιό λαϊκισμό με εξαίρεση τους Αντίφα.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο ο δεξιός όσο και ο αριστερός λαϊκισμός μπορούν να αποκτήσουν αυταρχική μορφή ειδικότερα όταν είναι οργανωμένος. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται τυραννικός (βλ. απαξιωτικές δηλώσεις με τον χαρακτηρισμό «εθνίκια», «φασίστες» κτλ. για όλους όσους συμμετείχαν ή υποστηρίζουν την ελληνικότητα της Μακεδονίας και έχουν ταχθεί κατά της συμφωνίας των Πρεσπών ακόμα και δηλώσεις που απαξιώνουν στο σύνολο του τον ελληνικό λαό και ζητούν αντικατάστασή του (!) με πολίτες του κόσμου (!) υποδηλώνοντας έτσι κάποιες επικίνδυνες πεποιθήσεις ευγονικής – οι δηλώσεις αυτές αποτελούν τυπικό χαρακτηριστικό αριστερού οργανωμένου τυραννικού λαϊκισμού). Ο ακραίος αριστερός λαϊκισμός θέλει να επιβάλλει την ισότητα και την υπακοή στο κράτος εξαφανίζοντας στοιχεία όπως είναι η διαφορετική κουλτούρα, η ιστορία, η θρησκεία κτλ. ακόμα και με τη χρήση βίας ταυτιζόμενος έτσι με τις πιο ακραίες μορφές φασισμού.
Σε περιόδους τρομακτικής οικονομικής κρίσης όπως αυτή που βιώνουμε στην Ελλάδα, οι ακραίες μορφές αυταρχικού λαϊκισμού (δεξιού και αριστερού) οδηγούν και σε ακραίες, αυταρχικές πολιτικές «λύσεις». Σε αυτή την περίπτωση, θα εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των λίγων και θα επικρατήσει ο φόβος που θα επιβάλλει η τυραννία με τη χρήση βίαιων μέσων καταστολής της λαϊκής βούλησης.
Ζούμε σε μία εποχή παραλογισμού. Όλοι θέλουμε την ευημερία, την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ισότητα και βάζουμε πρώτα την πατρίδα μας χωρίς αυτό να σημαίνει ότι επιθυμούμε να βλάψουμε τους άλλους και ότι είμαστε ακραίοι. Δυστυχώς όμως, φαίνεται ότι ακραίες πεποιθήσεις είναι και οι πλέον επικρατέστερες και ως τέτοιες θα δημιουργήσουν αντίστοιχα ακραίες πολιτικές επιλογές που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, και τις πολεμικές συγκρούσεις. Φαίνεται, τελικά, ότι οι άνθρωποι, δυστυχώς, δεν μαθαίνουμε από την ιστορία μας.
* Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη στήλη που διατηρώ στο ηλεκτρονικό περιοδικό Writers Gang με το όνομα «Πλάτωνας όχι Πρόζακ».
** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια