Αντιμέτωπες με την απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας, Αθήνα και Λευκωσία υποχρεώνονται να επανεξετάσουν την πολιτική τους απέναντι στην Τουρκία. Κρίσιμο ρόλο θα παίξει το πως θα καταλήξει η κόντρα Δύσης-Ερντογάν.
 |
Γράφει ο Σταύρος Λυγερός
|
Το συμπέρασμα από τις εκτιμήσεις των δύο περιστατικών είναι πως εισερχόμαστε σε φάση ποιοτικής αναβάθμισης της τουρκικής επεκτατικής πίεσης.
Μέχρι να καθαρίσει το τοπίο, η κυβέρνηση έχει αποφασίσει ότι ναι μεν η ελληνική ναυτική παρουσία στην περιοχή των Ιμίων θα συνεχισθεί, αλλά προς το παρόν θα αποφευχθεί οποιαδήποτε κίνηση θα έδινε στην Άγκυρα την ευκαιρία για ένα επεισόδιο αντίστοιχο με αυτό που συνέβη προ ημερών εκεί. Η προειδοποίηση του υπουργού Εξωτερικών προς την Άγκυρα πως εάν υπάρξει επόμενο τέτοιο επεισόδιο η ελληνική αντίδραση δεν θα είναι ειρηνική κρίθηκε απαραίτητη, προκειμένου να καταστεί σαφές στον Ερντογάν πως παίζει με τη φωτιά.
Αν και για τους γνωστούς λόγους η Ελλάδα είναι “γονατισμένη”, και στο υπουργείο Άμυνας και στο υπουργείο Εξωτερικών εκτιμούν πως ο Ερντογάν δεν είναι διατεθειμένος να μπει σε ένα θερμό επεισόδιο, εάν πιστεύει πως μπορεί να γενικευθεί. Ο κύριος λόγος δεν είναι η στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία. Είναι ο φόβος του ότι, παρά τις εκτεταμένες εκκαθαρίσεις, ενδεχομένως να υπάρχουν αξιωματικοί στο Γενικό Επιτελείο, οι οποίοι να εκμεταλλευθούν μία πολεμική κρίση για να στραφούν εναντίον του. Ο Τούρκος πρόεδρος συνδέει αυτό τον φόβο του με την κρίση στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας και με αμερικανικές συνωμοσίες.
Όσον αφορά τα συμβαίνοντα στην κυπριακή ΑΟΖ, η Τουρκία κέρδισε τον πρώτο γύρο. Το πλοίο-γεωτρύπανο της ιταλικής ΕΝΙ “Saipem 12000”, που είχε ακινητοποιηθεί εδώ και σχεδόν δύο εβδομάδες από τουρκικά πολεμικά που επικαλούνταν παράνομη τουρκική NAVTEX, επιχείρησε τέσσερις φορές με ελιγμούς να σπάσει το μπλόκο και να φθάσει στον στόχο-κοίτασμα “Σουπιά” στο θαλάσσιο οικόπεδο 3. Δύο φορές ανεκόπη από τουρκική φρεγάτα και άλλες δύο από άλλα τουρκικά πολεμικά σκάφη. Αποχώρησε οριστικά από την περιοχή, όταν απειλήθηκε ευθέως πως εάν δεν αλλάξει πορεία θα εμβολιστεί.
Αν και η ΕΝΙ είναι πεπεισμένη πως τα δικαιώματα που έχει εξασφαλίσει στην κυπριακή ΑΟΖ θα αποδειχθούν “χρυσάφι” έκανε πίσω. Παρότι ως εταιρεία είναι ταυτισμένη με το κράτος, η Ιταλία αποδείχθηκε ανίκανη να καλύψει την εταιρεία της. Δεν είναι μόνο ότι βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Είναι κι ότι δεν νοιώθει ικανή να αντιπαρατεθεί με την Τουρκία. Γι’ αυτό και η ιταλική φρεγάτα F575 που στάλθηκε στην περιοχή δεν είχε εντολή εμπλοκής με τα τουρκικά πλοία, με αποτέλεσμα να παρακάμψει την κρίσιμη περιοχή και να κατευθυνθεί στον Λίβανο.
Το Αφρίν πιέζει τον Ερντογάν
Η κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητα στα δύο μέτωπα του Ελληνισμού προκύπτει μεν από την αυτόνομη δυναμική τους, αλλά τροφοδοτείται και από τις εξελίξεις στο μέτωπο του Αφρίν. Παρά τη συντριπτική υπεροπλία του τουρκικού στρατού σ’ όλα τα επίπεδα, η εκεί εισβολή απέχει πάρα πολύ από το να έχει φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Το γεγονός αυτό ασκεί εκ των πραγμάτων πολιτική πίεση στον Ερντογάν στο εσωτερικό του. Αν και η τουρκική κοινή γνώμη είναι ακόμα σε πολύ μεγάλο ποσοστό υπέρ της εισβολής, η προφανής αναποτελεσματικότητα αρχίζει να δημιουργεί ερωτηματικά και για το αξιόμαχο του τουρκικού στρατού, αλλά και για την ίδια την επιλογή. Πολύ περισσότερο, μετατρέπει σε απειλές χωρίς αντίκρισμα τη ρητορική του Τούρκου προέδρου πως θα καταλάβει την Μπανμπίτζ και όλη την περιοχή της βορειοανατολικής Συρίας που ελέγχουν οι Κούρδοι του YPG και στην οποία υπάρχουν αμερικανικές βάσεις.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι νεοοθωμανοί στην Άγκυρα πανηγυρίζουν, ισχυριζόμενοι ότι ουσιαστικά ακύρωσαν το ενεργειακό πρόγραμμα της Λευκωσίας και ως εκ τούτου θα την υποχρεώσουν να έρθει σε κάποιου είδους συμφωνία με την Τουρκία για μοίρασμα του ενεργειακού πλούτου. Είναι ενδεικτική η προ ημερών ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείο Εξωτερικών. Μιλάει για τα «αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα του τουρκοκυπριακού λαού στις πλουτοπαραγωγικές πηγές του νησιού, του οποίου είμαστε συνιδιοκτήτες»!
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Άγκυρα μιλάει εξ ονόματος των Τουρκοκυπρίων, αλλά είναι η πρώτη φορά που δηλώνει η ίδια «συνιδιοκτήτρια». Στην πραγματικότητα, η ανακοίνωση αποτυπώνει αυτό που σκέφτεται η τουρκική ηγεσία. Θεωρεί τα Κατεχόμενα προέκταση της Τουρκίας και κατ’ επέκτασιν την Τουρκία συνιδιοκτήτρια! Η Τουρκία, όμως, δεν έχει κανένα δικαίωμα στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου. Μια ματιά στον χάρτη το δείχνει. Ακόμα και οι πιο τραβηγμένες από τα μαλλιά ερμηνείες του διεθνούς δικαίου δεν μπορούν να της δώσουν νομικό έρεισμα.
Το παιχνίδι δεν έχει τελειώσει
Το παιχνίδι στην κυπριακή ΑΟΖ, πάντως, δεν έχει καθόλου τελειώσει. Προς το παρόν, οι Αναστασιάδης και Τσίπρας θέτουν το ζήτημα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, έχοντας δεδομένη και την υποστήριξη της Ρώμης. Η ΕΕ έχει κάθε λόγο να ενδιαφέρεται για τον ενεργειακό πλούτο της Ανατολικής Μεσογείου, επειδή αποτελεί τη σημαντικότερη προοπτική η Ευρώπη να απεξαρτηθεί ενεργειακά από το ρωσικό φυσικό αέριο, για την οποία ενδιαφέρονται σφόδρα και οι Αμερικανοί.
Από την άλλη πλευρά, όμως, η ΕΕ δεν φαίνεται να έχει την πολιτική βούληση να δράσει αποφασιστικά, ειδικά όταν η Μέρκελ ποντάρει στη συνεργασία του Ερντογάν για να συγκρατήσει τη μεταναστευτική ροή. Ναι μεν οι Ευρωπαίοι καταδικάζουν ρητορικά την τουρκική πρακτική και δηλώνουν την αλληλεγγύη τους σε Κύπρο και Ελλάδα, αλλά δεν είναι ούτε διατεθειμένοι ούτε ικανοί να αναλάβουν έμπρακτη συλλογική αποτρεπτική δράση. Το ίδιο και η Ουάσιγκτον όσο τουλάχιστον θα συνεχίζεται η προσπάθειά της να βρει ένα mondus vivendi με τον Ερντογάν.
Η μόνη που έδειξε εμπράκτως αποφασισμένη να εναντιωθεί στην τουρκική πειρατικού χαρακτήρα τακτική ήταν η Γαλλία. Όπως έγινε γνωστό, δική της φρεγάτα έπλευσε στην θαλάσσια περιοχή που παρανόμως είχαν δεσμεύσει οι Τούρκοι με NAVTEX. Δεν πρόκειται για τυχαία ενέργεια. Η γαλλική Total έχει συμβόλαια στην κυπριακή ΑΟΖ από κοινού με την ιταλική ΕΝΙ. Την προηγούμενη φορά που οι Τούρκοι είχαν εκτοξεύσει απειλές για να ματαιώσουν γεώτρηση, το Παρίσι είχε στείλει πολεμικά πλοία και τον υπουργό Εξωτερικών για συνομιλίες με την κυπριακή κυβέρνηση.
Η τωρινή κίνηση της Γαλλίας είναι μία έμμεση πλην σαφής προειδοποίηση προς την Άγκυρα να μην επιχειρήσει να μπλοκάρει γεώτρηση της Total. Σύμφωνα με εκτίμηση διπλωματικών κύκλων, με την επίδειξη δύναμης, το Παρίσι ενδεχομένως δημιουργεί τις προϋποθέσεις η Total να προσφέρει τη γαλλική ναυτική προστασία στις γεωτρήσεις της ΕΝΙ, εξασφαλίζοντας κάποιο μερίδιο από τα δικαιώματα των Ιταλών στο πλαίσιο μίας κοινοπραξίας. Προς το παρόν, όμως, οι Ιταλοί θα κάνουν ό,τι μπορούν για να το αποφύγουν.
Στο παιχνίδι, όμως, συμμετέχει και η αμερικανική ExxonMobil, η οποία έχει προγραμματίσει γεώτρηση σε οικόπεδο της κυπριακής ΑΟΖ το δεύτερο εξάμηνο του 2018. Θα εμποδίσει ο τουρκικός στόλος και αυτή τη γεώτρηση; Και εάν το προσπαθήσει πώς άραγε θα αντιδράσει η Ουάσιγκτον; Υπενθυμίζουμε ότι ο υπουργός Εξωτερικών Τίλερσον μέχρι να αναλάβει το χαρτοφυλάκιο ήταν πρόεδρος της ExxonMobil. Αλλά κι αν δεν ήταν, είναι δυνατόν να “καταπιούν” οι Αμερικανοί τον τουρκικό τσαμπουκά, όταν μάλιστα όλα δείχνουν πως στην κυπριακή ΑΟΖ υπάρχουν πολύ μεγάλος ενεργειακό πλούτος;
Ο κόμπος φθάνει στο χτένι
Εκτός αυτού, υπάρχει και το πρόβλημα ότι με την πειρατική πρακτική της η Τουρκία παραβιάζει όλους τους κανόνες διεθνούς δικαίου, ακολουθώντας ουσιαστικά το παράδειγμα της Κίνας στη νότια σινική θάλασσα. Η Δύση καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την πρακτική του Πεκίνου, αλλά ακόμα τουλάχιστον δεν επιδεικνύει την ίδια στάση και έναντι της Άγκυρας, γεγονός που αποθρασύνει τον Ερντογάν.
Στην πραγματικότητα, η Δύση δεν έχει ακόμα καταλήξει πως θα αντιμετωπίσει την ανεξέλεγκτη Τουρκία. Δεν θέλει να χάσει το γεωπολιτικά πολύτιμο τουρκικό «οικόπεδο». Από την άλλη πλευρά, όμως, για πόσο ακόμα θα ανέχεται τα αλλεπάλληλα «οθωμανικά χαστούκια». Επιπροσθέτως, το άνοιγμα προς τη Ρωσία έχει μετατραπεί σχεδόν σε γεωπολιτικό εναγκαλισμό. Όλα δείχνουν, λοιπόν, πως ο κόμπος φθάνει στο χτένι.
Η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Τίλλερσον στην Άγκυρα ήταν, ίσως, η ύστατη προσπάθεια της Ουάσιγκτον να γεφυρώσει το χάσμα και να διασώσει τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Από την άλλη πλευρά, όμως, τα περιθώρια να τα βρουν είναι περιορισμένα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εάν η προσπάθεια που έχει δρομολογηθεί αποβεί άκαρπη η αμερικανική ανοχή στον Ερντογάν θα αποκτήσει εκ των πραγμάτων ημερομηνία λήξεως.
Είναι σαφές ότι οι εξελίξεις και στο ελλαδοτουρκικό και στο κυπριακό μέτωπο θα επικαθορισθούν από το εάν θα γεφυρωθεί ή όχι το αμερικανοτουρκικό ρήγμα και κατ’ επέκτασιν από το πώς θα διαμορφωθεί τελικώς η στάση της Δύσης έναντι της Τουρκίας. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να περιμένει “η μπίλια να κάτσει”, ώστε να είναι σαφές το περιβάλλον, μέσα στο οποίο θα είναι υποχρεωμένη να ανασχέσει την έμπρακτη τουρκική επεκτατική πίεση. Το ίδιο ισχύει και για τη Λευκωσία, αν και στην περίπτωση της κυπριακής ΑΟΖ –όπως ήδη αναφέραμε– υπάρχει χρονοδιάγραμμα που φέρνει τον κόμπο στο χτένι.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια