Όταν αγχώνεστε δεν είστε στα καλύτερά σας. Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλός σας έχει εξελιχθεί μέσα στις χιλιετίες ώστε να απελευθερώνει κορτιζόλη σε αγχώδεις καταστάσεις, αποτρέποντας τη λογική σκέψη αλλά ενδεχομένως βοηθώντας σας να επιβιώσετε, εάν ας πούμε σας επιτίθεται ένα λιοντάρι.
Ο νευροεπιστήμονας Ντάνιελ Λέβιτιν πιστεύει ότι υπάρχει τρόπος να αποφύγουμε κρίσιμα λάθη σε αγχώδεις καταστάσεις, όταν η σκέψη γίνεται θολή, κι αυτός είναι το λεγόμενο «προ θάνατον». «Όλοι θα αποτύχουμε κάποια στιγμή» λέει. «Η ιδέα είναι να σκεφτούμε εκ των προτέρων ποιες μπορεί να είναι αυτές οι αποτυχίες».
<<Λίγα χρόνια πριν, διέρρηξα το ίδιο μου το σπίτι. Μόλις είχα φτάσει σπίτι, γύρω στα μεσάνυχτα στο έρημο χειμωνιάτικο Μόντρεαλ. Είχα πάει στον φίλο μου τον Τζεφ στην άλλη άκρη της πόλης και το θερμόμετρο στη βεράντα έδειχνε μείον 40 βαθμούς. Μην ρωτήσετε αν είναι βαθμοί Κελσίου ή Φάρεναϊτ. Στο μείον 40 οι δύο κλίμακες συναντιούνται. Έκανε πολύ κρύο. Και όπως στεκόμουν στην είσοδο ψάχνοντας στις τσέπες μου, ανακάλυψα ότι δεν είχα τα κλειδιά μου. Για την ακρίβεια, τα έβλεπα μέσα από το τζάμι επάνω στην τραπεζαρία, όπου τα είχα αφήσει. Έτσι έτρεξα γύρω και δοκίμασα όλες τις άλλες πόρτες και παράθυρα, όλα ήταν καλά κλειδωμένα. Σκέφτηκα να καλέσω κλειδαρά -τουλάχιστον είχα το κινητό μου μαζί- αλλά μέσα στη νύχτα θα του έπαιρνε κάμποση ώρα να εμφανιστεί και έκανε κρύο. Δεν μπορούσα να περάσω τη νύχτα στο φίλο μου Τζεφ γιατί νωρίς το επόμενο πρωί πέταγα προς Ευρώπη, κι έπρεπε να πάρω το διαβατήριο και τη βαλίτσα μου.
Απεγνωσμένος και ξεπαγιασμένος, βρήκα μια μεγάλη πέτρα, έσπασα το παράθυρο του ισογείου, καθάρισα τα θραύσματα του γυαλιού, σύρθηκα μέσα, βρήκα ένα κομμάτι χαρτόνι και κάλυψα το άνοιγμα υπολογίζοντας ότι το πρωί καθ΄οδόν για το αεροδρόμιο θα τηλεφωνούσα στον εργολάβο ζητώντας να το επιδιορθώσει. Αυτό θα ήταν ακριβό, αλλά πιθανώς όχι πιο ακριβό από έναν κλειδαρά στη μέση της νύχτας, έτσι υπολόγισα ότι μου ερχόταν το ίδιο, δεδομένων των συνθηκών.
Έχω σπουδάσει νευροεπιστήμονας και ξέρω λίγα πράγματα για το πώς αποδίδει ο εγκέφαλος υπό πίεση. Απελευθερώνει κορτιζόλη που αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς, ρυθμίζει τα επίπεδα αδρεναλίνης και συγχέει τη σκέψη σας. Έτσι το επόμενο πρωί, όταν ξύπνησα με πολύ λίγο ύπνο, ανησυχώντας για την τρύπα στο παράθυρο, και ένα νοητό σημείωμα να καλέσω τον εργολάβο μου, και τις παγωμένες θερμοκρασίες, και τις επερχόμενες συναντήσεις στην Ευρώπη, και ξέρετε, με τόση κορτιζόλη στον εγκέφαλό μου, η σκέψη μου ήταν θολή, αλλά δεν ήξερα ότι ήταν θολή διότι η σκέψη μου ήταν θολή!
Και μόνο όταν έφτασα στον έλεγχο εισιτηρίων, συνειδητοποίησα ότι δεν είχα το διαβατήριό μου.
Έτσι έτρεξα σπίτι μέσα στο χιόνι και τον πάγο, 40 λεπτά, πήρα το διαβατήριό μου, έτρεξα πίσω στο αεροδρόμιο, τα κατάφερα πάνω στην ώρα, αλλά είχαν δώσει τη θέση μου σε κάποιον άλλον, έτσι στριμώχτηκα στο πίσω μέρος του αεροπλάνου, δίπλα στις τουαλέτες, σε ένα κάθισμα χωρίς ανάκλιση, σε μια πτήση οκτώ ωρών. Είχα αρκετό χρόνο να σκεφτώ μέσα σ΄ αυτές τις οκτώ ώρες χωρίς ύπνο.
Άρχισα να αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω, συστήματα που να μπορώ να εφαρμόσω, που θα αποτρέψουν άσχημα πράγματα να συμβαίνουν. Ή τουλάχιστον, εάν αυτά συμβούν, να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα να καταλήξουν σε πλήρη καταστροφή. Έτσι άρχισα να το σκέφτομαι, αλλά οι σκέψεις μου δεν πήραν μορφή παρά ένα μήνα αργότερα. Ενώ δειπνούσα με το συνεργάτη μου, Ντάνι Κάνεμαν, βραβευμένο με Νόμπελ, και κάπως ντροπιασμένος, του είπα ότι έσπασα το παράθυρό μου, και, ξέρετε, ότι ξέχασα το διαβατήριό μου, και ο Ντάνι μου είπε ότι εξασκούσε κάτι που λέγεται «πιθανή επανεκτίμηση».
Είναι κάτι που πήραμε από τον ψυχολόγο Γκάρυ Κλάιν που έγραψε γι’ αυτό πριν λίγα χρόνια, ονομάζεται επίσης «προαυτοψία». Όλοι γνωρίζεται τη «μετά θάνατον αυτοψία». Όποτε υπάρχει μια καταστροφή, μια ομάδα ειδικών προσπαθεί να καταλάβει τι πήγε στραβά, σωστά; Κατά την «προαυτοψία», εξήγησε ο Ντάνι, κοιτάς μπροστά προσπαθώντας να καταλάβεις όλα όσα θα μπορούσαν να πάνε στραβά, κι ύστερα σκέφτεσαι τι μπορείς να κάνεις για να τα αποτρέψεις ή για να ελαχιστοποιήσεις τη ζημιά.
Οπότε σήμερα θέλω να σας μιλήσω για πράγματα που μπορούμε να κάνουμε με τη μορφή μιας «προαυτοψίας». Κάποια είναι προφανή, κάποια όχι τόσο. Θα αρχίσω με τα προφανή.
Μέσα στο σπίτι, ορίστε ένα μέρος για τα πράγματα που χάνονται εύκολα. Τώρα, αυτό ακούγεται σαν απλή λογική και πιθανώς είναι, αλλά υπάρχει πολλή επιστήμη για να το υποστηρίξει, βασισμένη στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η χωρική μας μνήμη. Υπάρχει μια δομή στον εγκέφαλο που λέγεται ιππόκαμπος, και έχει εξελιχθεί εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια ώστε να παρακολουθεί την τοποθεσία σημαντικών πραγμάτων – πού είναι το πηγάδι, πού μπορούν να βρεθούν ψάρια, δέντρα με φρούτα, πού μένουν οι φιλικές και οι εχθρικές φυλές. Ο ιππόκαμπος είναι το μέρος του εγκεφάλου που διογκώνεται στους οδηγούς ταξί του Λονδίνου. Είναι αυτό που βοηθάει τους σκίουρους να βρουν τα καρύδια τους. Κι αν αναρωτιέστε, κάποιος πράγματι έκανε το πείραμα όπου έκοψαν την όσφρηση από τους σκίουρους, και ακόμα έβρισκαν τα καρύδια τους. Δεν χρησιμοποιούσαν τη μυρωδιά, αλλά τον ιππόκαμπο, τον εξαιρετικά ανεπτυγμένο μηχανισμό του εγκεφάλου για την εύρεση πραγμάτων. Αλλά είναι πολύ καλό για πράγματα που δεν μετακινούνται πολύ, όχι τόσο καλό γι’ αυτά που μετακινούνται. Γι΄αυτό χάνουμε τα κλειδιά του αυτοκινήτου και τα γυαλιά και τα διαβατήρια. Στο σπίτι λοιπόν, ορίστε ένα σημείο για τα κλειδιά, ένα γάντζο δίπλα στην πόρτα, ίσως ένα διακοσμητικό μπολ. Για το διαβατήριο, ένα συγκεκριμένο συρτάρι. Για τα γυαλιά σας, ένα συγκεκριμένο τραπέζι. Εάν ορίσετε ένα σημείο και το τηρείτε σχολαστικά, τα πράγματα σας θα είναι πάντα εκεί όταν τα ψάχνετε. Η συνέχεια εδώ:
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια