«Το τι είμαστε είναι αποτέλεσμα των σκέψεών μας. Ο νους είναι το παν. Αυτό που σκεφτόμαστε αυτό γινόμαστε».
Με αυτή τη φράση ο Δρ. Κούβελας μας προσκαλεί στο μαγευτικό κόσμο της μελέτης των λειτουργιών του εγκεφάλου: συνειδητές και ασυνείδητες.
Η σκέψη και η δράση, ο χρόνος και η ύλη, αποτελούν μέρος της πρόσφατης μελέτης του που έχει σαν θέμα τη σχέση μεταξύ εγκεφάλου και συνείδησης.
Η σκέψη και η δράση, ο χρόνος και η ύλη, αποτελούν μέρος της πρόσφατης μελέτης του που έχει σαν θέμα τη σχέση μεταξύ εγκεφάλου και συνείδησης.
Αυτή η ομιλία δόθηκε σε μια εκδήλωση TEDx, χρησιμοποιώντας τη μορφή των συνεδρίων TED αλλά με ανεξάρτητη παραγωγή από μια τοπική κοινότητα.
Πριν από λίγα χρόνια και μόλις είχε εκδοθεί ένα βιβλίο το οποίο εξέδωσα εγώ μαζί με τον συνάδελφό μου τον Γιώργο Παπαδόπουλο, συνάδελφο στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, που είχε τίτλο «Το σύμπαν των εγκεφάλων», έτσι λεγόταν το βιβλίο, πήρα στο μέιλ μου το εξής πολύ μικρό κείμενο στα Αγγλικά: «Αυτό που είμαστε είναι το αποτέλεσμα αυτών που σκεφτήκαμε. Ο νους είναι το παν. Αυτό που σκεφτόμαστε, αυτό γινόμαστε».
Βεβαίως καταλαβαίνετε ότι αυτό μ' άρεσε πάρα πολύ, αυτό το κείμενο που ήρθε, και από μια γυναίκα, και επομένως αρχίζεις να φαντασιώνεις μια ωραία γυναίκα η οποία έξαφνα γοητεύτηκε από αυτά που έγραψα στο βιβλίο. Έψαξα να τη βρω την Τάνια, δεν τα κατάφερα, (Γέλια) αλλά εκείνο το οποίο μου θυμίζει αυτό το μικρό κειμενάκι, είναι αυτό που πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια είχε πεί ο Αναξαγόρας, ότι: «Ο νους είναι ο διακοσμών τε και αίτιος πάντων». Έτσι λοιπόν, μετά απ' αυτό, θεώρησα ότι αυτό το κείμενο της Τάνιας μπορεί να είναι η εισαγωγή σε αυτό το κείμενό μου, σε αυτή την ομιλία μου.
Θα κάνω τώρα ένα άλμα του χρόνου προς τα πίσω. Ο Σγκαναρέλ, ήρωας του Δόν Ζουάν του Μολιέρου, λέει: «Το επιχείρημά μου είναι ότι υπάρχει κάτι υπέροχο στον Άνθρωπο που κανείς από τους έξυπνους επιστήμονές σας δεν μπορεί να εξηγήσει. Δεν με νοιάζει τι λέτε. Δεν είναι υπέροχο που στέκομαι εδώ και που έχω κάτι στο κεφάλι μου που με κάνει να σκέφτομαι εκατό διαφορετικές σκέψεις και κάνει το σώμα μου να κάνει ό,τι θέλει;»
Δηλαδή ό,τι θέλει το κεφάλι μου. Εδώ ο Μολιέρος προτείνει, στην ουσία, μια εμμονιστική αντίληψη για τον κόσμο και τον άνθρωπο, και θέτει με τον τρόπο του θέμα της ελευθερίας της βούλησης. Έχω κάτι στο κεφάλι μου, που κάνει το σώμα μου να κάνει ό,τι θέλει το κεφάλι μου. Η φράση αυτή μου θυμίζει, -ξαναγυρίζω στους αρχαίους- τον Σωκράτη, όπου στο διάλογό του με το Φαίδωνα, δηλώνει ότι, με την ελεύθερη βούλησή του, αποφάσισε ότι είναι καλύτερο και δικαιότερο να μείνει στην Αθήνα, και να υποστεί την ποινή του που επέβαλαν οι συμπολίτες του, λέγοντας, μεταξύ άλλων, και τα εξής: «Γιατί, μα την αλήθεια, πιστεύω ότι αυτά τα νεύρα και αυτά τα οστά θα ήταν από καιρό στα Μέγαρα ή στη Βοιωτία αν δεν θεωρούσα ότι είναι πιο δίκαιο και πιο ωραίο, αντί να αποδράσω και να εξοριστώ, να υποστώ την ποινή που η πόλη μου μού επιτάσσει».
Ωστόσο, ο Σόπενχαουερ υποστηρίζει ότι: «Ο άνθρωπος μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, αλλά δεν μπορεί να θέλει ό,τι θέλει».
Το ερώτημα επομένως είναι για μένα, ποιός είναι ο Σωκράτης, ή ο Σγκαναρέλ, που αποφασίζουν ελεύθερα τι θα κάνουν το σώμα τους ή ο άνθρωπος που δεν μπορεί να θέλει ό,τι θέλει. «Ποιος είναι;» αναρωτιέται ο Κάφκα. Ο Σίγκμουντ Φρόυντ το 1938, στο τέλος της ζωής του, έκανε την εξής παρατήρηση: «Γνωρίζουμε δύο είδη πραγμάτων σχετικά με αυτό που αποκαλούμε ψυχή ή νοητική ζωή. Πρώτον, το σωματικό της όργανο και τη σκηνή όπου λαμβάνει χώραν η δράση, δηλαδή τον εγκέφαλο (ή νευρικό σύστημα), και από την άλλη πλευρά, τις συνειδητές μας πράξεις. Οτιδήποτε βρίσκεται μεταξύ αυτών μας είναι άγνωστο».
Δηλαδή ο Φρόιντ, ο άνθρωπος που διατύπωσε ένα αμιγώς νοητικό μοντέλο βασισμένο σε προφορικές αναφορές υποκειμενικών εμπειριών, δηλαδή την ψυχανάλυση, αποδέχεται την ενότητα μεταξύ του εγκεφάλου και της νοητικής ζωής του ατόμου. Σε αντίθεση, όμως, με τον Φρόιντ και με καμπόσους από μας, η νευροβιολογική πραγματικότητα από τη μια πλευρά και η νοητική ζωή από την άλλη, εμφανίζονται, νοούνται συνήθως, με όρους αντιπαράθεσης. Η δημιουργία οποιασδήποτε γέφυρας μεταξύ των δύο, μπορεί να φαίνεται σαν ένα ανέφικτο εγχείρημα, και σε κάθε περίπτωση επικίνδυνο, ικανό να προκαλέσει συγχύσεις και παρεκκλίσεις που δεν μπορούν παρά να οδηγήσουν σε απώλεια της λογικής που αρμόζει για την προσέγγιση του κάθε πεδίου χωριστά.
Η μελέτη του εγκεφάλου και η μελέτη των νοητικών συμβάντων οδηγούν πολλές φορές σε θεμελιωδώς διαφορετικά ερωτήματα που αφορούν και το πεδίο και τις μεθόδους εξερεύνησης. Ωστόσο, οι επιστήμες του εγκεφάλου σήμερα βρίσκονται στη φάση μιας επανάστασης παρόμοιας με αυτή της μοριακής βιολογίας κατά της τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, όπου έγινε και η αποκρυπτογράφηση του γονιδιώματος του ανθρώπου.
Έννοιες όπως συνείδηση και ασυνείδητο είναι δυνατόν να συζητηθούν όχι μόνο με βάση τη φιλοσοφία, τη ψυχολογία ή τη ψυχανάλυση, αλλά και σε μια νευροβιολογική βάση. Μια πολύ σημαντική γέφυρα μεταξύ του οργανικού και του ψυχολογικού, είναι η πλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή οι πλαστικές αλλαγές που μπορεί να υποστεί ο εγκέφαλος.
Όπως είναι γνωστό, αυτό που αναδείχθηκε μέσα από τη μελέτη των πλαστικών αλλαγών του εγκεφάλου, είναι ότι η εμπειρία αφήνει ένα μνημονικό ίχνος στο νευρωνικό δίκτυο. Αυτό σημαίνει ότι πέρα από κάθε τι το εγγενές, πέρα από ό,τι υπάρχει εξ αρχής και οφείλεται στη γονιδιακή μας σύσταση, αυτό που αποκτάται με την εμπειρία, αφήνει ένα ίχνος που τροποποιεί αυτό που υπήρχε προηγουμένως. Ένα γεγονός που βιώνεται μια δεδομένη χρονική στιγμή, μπορεί να παραμείνει. Το γεγονός αφήνει ίχνος και ο χρόνος ενσαρκώνεται. Συνέχεια εδώ:
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια