 |
Γράφει ο Σταύρος Λυγερός
|
όμως, ότι η ασταθής ισορροπία του τελευταίου ενάμιση έτους ενδεχομένως να φθάνει στο τέλος της.
Προφανώς, έχει παίξει ρόλο και το γεγονός ότι όλο το προηγούμενο διάστημα επικρατούσε νηνεμία στο Αιγαίο, εξαλείφοντας σχεδόν τον κίνδυνο ναυτικού ατυχήματος με τα πλοιάρια που χρησιμοποιούνται για να στέλνουν πρόσφυγες-μετανάστες στα ελληνικά νησιά. Νηνεμία, όμως, είχαμε και άλλες ημέρες του καλοκαιριού, χωρίς να παρατηρηθεί, όμως, η τωρινή αύξηση των ροών. Αυτό είναι μία ένδειξη ότι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τη στρόφιγγα για να στείλει ένα μήνυμα πρωτίστως στο Βερολίνο λίγες ημέρες πριν τις γερμανικές εκλογές, χωρίς τυπικά να ακυρώνει τη συμφωνία.
Η αλήθεια είναι πως η ευρωτουρκική συμφωνία θεμελιώθηκε σε μία ωρολογιακή βόμβα. Στις σχετικές διαπραγματεύσεις για τη σύναψή της πιο κρίσιμο ζήτημα και από τη χρηματική βοήθεια ήταν το αίτημα της Άγκυρας να καταργηθεί η βίζα για τους Τούρκους που θέλουν να επισκεφθούν χώρες-μέλη της ΕΕ. Ας σημειωθεί ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 2000 η Άγκυρα αρνιόταν να υπογράψει σύμφωνο επανεισδοχής παράνομων μεταναστών με την ΕΕ, ζητώντας ως αντάλλαγμα την κατάργηση της βίζας. Πρόκειται για μεγάλης πολιτικοεκλογικής σημασίας ζήτημα, επειδή μπορεί να πουληθεί ακριβά από τον Ερντογάν στην τουρκική κοινή γνώμη.
Τότε, οι Ευρωπαίοι τηρούσαν αρνητική στάση, επειδή η προσφυγική-μεταναστευτική πίεση που δέχονταν ήταν σχετική περιορισμένη. Στις αρχές του 2016, όμως, η πίεση ήταν έντονη και για να επιτύχουν συμφωνία ανέλαβαν τη δέσμευση να καταργήσουν υπό όρους τη βίζα μέχρι το τέλος Ιουνίου, ή το αργότερο μέχρι τον Οκτώβριο του 2016. Η ΕΕ έχει θεσπίσει 72 κριτήρια, η εκπλήρωση των οποίων είναι προϋπόθεση για να μπορούν οι πολίτες μίας τρίτης χώρας να εισέρχονται στις χώρες-μέλη χωρίς βίζα. Τυπικώς, πρέπει να τα εκπληρώσει και η Τουρκία. Ο Νταβούτογλου που διαπραγματεύθηκε με το ευρωιερατείο δεσμεύθηκε πως θα έκανε ό,τι χρειαζόταν.
Ειδικές εκπτώσεις για την Τουρκία
Πράγματι, η Άγκυρα προχώρησε σε πολλές νομοθετικές και διοικητικές αλλαγές, προκειμένου να ικανοποιήσει τα κριτήρια για την κατάργηση της βίζας. Παρόλα αυτά, υπήρχαν κάποιες απαιτήσεις της ΕΕ με κρίσιμη πολιτική σημασία, όπως η αλλαγή της τουρκικής αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας, που το νεοοθωμανικό καθεστώς αρνήθηκε εξαρχής να ικανοποιήσει.
Ο Ερντογάν θεωρούσε πως οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν για την περίπτωση της Τουρκίας να κάνουν εκπτώσεις αναφορικά με αυτού του είδους τις απαιτήσεις. Πίστευε, άλλωστε, ότι διαθέτει ισχυρό διαπραγματευτικό όπλο για να πειθαναγκάσει τους Ευρωπαίους. Το όπλο αυτό είναι η διοχέτευση προσφύγων-μεταναστών στην Ευρώπη, μέσω των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου.
Στην Άγκυρα ποντάριζαν στο γεγονός ότι η αποτελεσματική λειτουργία της ευρωτουρκικής συμφωνίας είναι κρίσιμο ζήτημα για την πολιτική επιβίωση της Μέρκελ, λόγω του αρνητικού κλίματος που είχε δημιουργηθεί στη Γερμανία από την πολιτική “ανοικτών συνόρων” της καγκελαρίου. Τις προθέσεις του “σουλτάνου” είχαν την ευκαιρία να τις διαπιστώσουν από πρώτο χέρι οι Γιούνκερ και Τουσκ το Νοέμβριο του 2015, όταν είχαν διαπραγματευθεί μαζί του στην Αττάλεια. Κοινοτικό έγγραφο που είδε το φως της δημοσιότητας, αποδεικνύει ότι ο Ερντογάν εκβίασε ωμά τους συνομιλητές του με την απειλή να πλημμυρίσει την Ευρώπη με μουσουλμάνους πρόσφυγες-μετανάστες.
Ο βαλκανικός διάδρομος
Είναι αληθές πως μετά τη σύναψη της ευρωτουρκικής συμφωνίας οι ροές προσφύγων-μεταναστών από τα μικρασιατικά παράλια προς τα ελληνικά νησιά συρρικνώθηκαν δραστικά. Ο Τούρκος πρόεδρος θεωρούσε πως είχε κάνει αυτό που ήθελαν οι Ευρωπαίοι και ως εκ τούτου ήταν η σειρά τους να υλοποιήσουν τη δέσμευσή τους για την κατάργηση της βίζας και για την εκταμίευση των 3+3 δισ ευρώ.
Αναμφίβολα, σημαντικό ρόλο στη συρρίκνωση των εισροών από τα μικρασιατικά παράλια έπαιξε και το κλείσιμο του βαλκανικού δρόμου προς την κεντρική και βόρειο Ευρώπη. Μέχρι τότε, οι πρόσφυγες-μετανάστες που έφθαναν με πλοιάρια στα ελληνικά νησιά γνώριζαν πως θα πήγαιναν με πλοία στον Πειραιά, από εκεί σιδηροδρομικώς ή οδικώς στην Ειδομένη και μέσα σε λίγες ημέρες θα βρίσκονταν στον “παράδεισο” της Γερμανίας και των άλλων πλούσιων χωρών της ΕΕ.
Τον αποφασιστικό ρόλο, όμως, για τον σχεδόν μηδενισμό των εισροών έπαιξε η παρέμβαση των τουρκικών αρχών, οι οποίες έχει αποδειχθεί πως ελέγχουν τα κυκλώματα των διακινητών. Οι νεοοθωμανοί θεωρούσαν πως ενίσχυε τη διαπραγματευτική θέση τους έναντι της ΕΕ να δείχνουν πως ελέγχουν τις προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές, πως έχουν τη δυνατότητα να ανοίγουν ή να κλείνουν τη στρόφιγγα.
Η ευρωπαϊκή αμφιθυμία
Μέχρι τότε, το ευρωιερατείο ήταν αμφίθυμο. Από τη μία πλευρά λάμβανε υπόψη το γεγονός ότι το κλίμα στην Ευρώπη ήταν αρνητικό όσον αφορά την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους. Φοβόταν πως η υπόθεση προσφερόταν για πολιτική εκμετάλλευση από τα ανερχόμενα ξενοφοβικά κόμματα.
Δεν ήταν, όμως, μόνο αυτά που αντιδρούσαν. Κυβερνήσεις, κόμματα και ΜΜΕ εξέφραζαν με ποικίλους τρόπους την πρόβλεψη πως η κατάργηση της βίζας θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου. Όπως έλεγαν, στην προσπάθειά της να αναχαιτίσει το προσφυγικό-μεταναστευτικό ρεύμα, η ΕΕ θα άνοιγε μία πόρτα, μέσα από την οποία θα εισέρχονταν νομίμως εκατομμύρια μουσουλμάνοι. Για την ακρίβεια, θα μετανάστευαν μαζικά Τούρκοι και Κούρδοι με τουρκικό διαβατήριο. Αρκετοί εξ αυτών θα ζητούσαν πολιτικό άσυλο με ισχυρά επιχειρήματα.
Εάν αυτός ο κίνδυνος υπήρχε μία φορά πριν το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016, μετά από αυτό και στο κλίμα των μαζικών εκκαθαρίσεων έγινε βεβαιότητα και μάλιστα για ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό. Από την άλλη πλευρά, το ευρωιερατείο δεν ήθελε να αφήσει την ευρωτουρκική συμφωνία να καταρρεύσει. Η Μέρκελ, ο Γιούνκερ και ο Τουσκ είχαν επενδύσει σ’ αυτήν και είχαν εκτεθεί πολιτικά. Γι’ αυτό και η κυρίαρχη τάση τους ήταν να βρουν μία φόρμουλα για να μην κοπεί η Τουρκία στις εξετάσεις.
Είναι ενδεικτικό του κλίματος εκείνων των ημερών ότι, υποχωρώντας στις τουρκικές πιέσεις, η καγκελάριος είχε επιτρέψει την ποινική δίωξη του Γερμανού κωμικού Γιάν Μπέμερμαν με την κατηγορία της εξύβρισης του Ερντογάν! Γενικότερα, η ΕΕ έκανε τα στραβά μάτια στις διώξεις εναντίον Τούρκων δημοσιογράφων, στην απέλαση ξένων ανταποκριτών, στις μαζικές συλλήψεις Κούρδων πολιτικών και ακτιβιστών και κυρίως στις αιματηρές επιχειρήσεις του στρατού εναντίον του κουρδικού πληθυσμού στις νοτιοανατολικές επαρχίες.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια