Αναφέρεται στη γνώση και στην ενηµερότητα ενός ευφυούς ατόµου για τις γνωστικές διαδικασίες, οι οποίες επιτρέπουν την παρακολούθηση, τη ρύθµιση και την αξιολόγηση της ίδιας της σκέψης του. Ένας καλός στρατηγικός χρήστης πρέπει να συντονίζει και να αυτοµατοποιεί στρατηγικές, να έχει µεταγνωστική επίγνωση σχετικά µε συγκεκριµένες και γενικές στρατηγικές και την κατάλληλη εννοιολογική βάση, ώστε να ανταποκριθεί όσο το δυνατόν καλύτερα στο γνωστικό έργο, που παρουσιάζεται. Η παρούσα έρευνα στοχεύει να αξιολογήσει τη γνωστική και µεταγνωστική ικανότητα των ευφυών µαθητών µέσω της σύγκρισής τους µε µαθητές µέσης και οριακής νοηµοσύνης.
Εισαγωγή
Η γνωστική δοµή και διαδικασία των ευφυών µαθητών είναι ιδιαίτερα σηµαντική, αλλά και σχετικά άγνωστη στο πεδίο της Γνωστικής Ψυχολογίας (Rabinowitz & Glaser, 1985). Η µελέτη της γνωστικής ικανότητας των ευφυών ατόµων αφορά κυρίως στα εξής ερωτήµατα: Υπάρχουν αναγνωρίσιµοι γνωστικοί µηχανισµοί που είναι κοινοί στα ευφυή άτοµα; Είναι η γνωστική απόδοση των ευφυών επικεντρωµένη σε ένα συγκεκριµένο τοµέα; Τι είναι αυτό που επιτρέπει στα ευφυή άτοµα να εµφανίζουν γνωστική ανωτερότητα;Οι ατοµικές διαφορές στη γνωστική ικανότητα µπορούν να αιτιολογηθούν από τις ποσοτικές και ποιοτικές διαφορές στην ποσότητα, στην ευκολία απόκτησης και στην οργάνωση της γνώσης, στη νοητική αναπαράσταση των πληροφοριών, στην ακρίβεια και στην ταχύτητα επεξεργασίας των πληροφοριών και στην αποτελεσµατικότητα των γνωστικών στρατηγικών και των µεταγνωστικών δεξιοτήτων (ενδεικτικά Rabinowitz & Glaser, 1985· Sternberg, 1998). Τα ευφυή άτοµα είναι πιο προσαρµοστικά σε σχέση µε άλλα άτοµα στο να χρησιµοποιήσουν στρατηγικές, ώστε να αποκτήσουν, να οργανώσουν και να χρησιµοποιήσουν τη γνώση τους (Sternberg & Davidson, 1983), καθώς, επίσης, στο να παρακολουθήσουν καλύτερα τα εξελισσόµενα γνωστικά τους εγχειρήµατα (Shore & Dover, 1987).
Μία στρατηγική ορίζεται ως µία διαδικασία ή σύνολο διαδικασιών που πραγµατοποιούνται για την επίτευξη ενός υψηλότερου επιπέδου στόχου ή έργου (Lemaire & Reder, 1999, σ. 365). Η στρατηγική ικανότητα περιλαµβάνει τις παραµέτρους της στρατηγικής επιλογής και χρήσης. Οι παράµετροι του ποιες στρατηγικές χρησιµοποιούνται, πότε χρησιµοποιούνται και πως εκτελούνται συνιστούν τη στρατηγική ικανότητα (Lemaire & Siegler, 1995). Ένας σηµαίνων παράγοντας γνωστικής και κυρίως στρατηγικής ικανότητας η προσαρµοστικότητα των στρατηγικών επιλογών. Αυτή η προσαρµοστικότητα των στρατηγικών επιλογών περιλαµβάνει τις αποφάσεις του παιδιού σχετικά µε το ποια στρατηγική να χρησιµοποιήσει σε κάθε πρόβληµα ή δοκιµασία. Η προσαρµοστικότητα είναι η εναρµόνιση ή η προσαρµογή στο περιβάλλον και πιο συγκεκριµένα µπορεί να θεωρηθεί ως η ρύθµιση της συµπεριφοράς στο περιβάλλον. Όταν κάτι δεν ταιριάζει στις υπάρχουσες δοµές, το άτοµο πρέπει να προσαρµόσει τις επιλογές του ή τις στρατηγικές του στις νέες πληροφορίες. Όταν τα παιδιά κατέχουν πολλαπλές στρατηγικές, για να επιλύσουν µία δεδοµένη κατηγορία προβληµάτων, πρέπει να αποφασίσουν ποια να χρησιµοποιήσουν κάθε φορά που έχουν να αντιµετωπίσουν ένα πρόβληµα. Οι προσαρµοστικοί λύτες προβληµάτων θα επιλέγουν πάντα αυτή τη στρατηγική που αναµένουν να είναι η πιο αποδοτική, ήτοι να οδηγεί ταχύτατα στη σωστή απάντηση σε κάθε µεµονωµένη δοκιµασία. Η στρατηγική προσαρµοστικότητα αποτελεί έναν αξιόπιστο δείκτη της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών και κύριο µεταγνωστικό παράγοντα.
Η έννοια της γνωστικής ευελιξίας κατανοείται ως η ταχεία και αποτελεσµατική τροποποίηση της σκέψης κάτω από την επίδραση των νέων παραγόντων σε µία κατάσταση. Αποτελεί την ικανότητα του ατόµου να κάνει αλλαγές ελεύθερα ή να αναγνωρίζει σε αντικείµενα και καταστάσεις νέα χαρακτηριστικά που είναι επικαλυµµένα από τα ήδη υπάρχοντα. Σύµφωνα µε τους Spiro και Jehng (1990, σ. 165), µε τον όρο γνωστική ευελιξία εννοείται η ικανότητα του ατόµου να αλλάζει τη δοµή της γνώσης του αυτόµατα µε πολλούς τρόπους για την προσαρµοστική απόκριση στις µεταβαλλόµενες απαιτήσεις των καταστάσεων. Η γνωστική ευελιξία ως µαθησιακή λειτουργία σχετίζεται µε τις πολλαπλές οπτικές του γνωστικού περιεχοµένου και την τροποποίηση των γνωστικών αποκρίσεων, όταν το έργο το απαιτεί. Σύµφωνα µε τους Spiro και συνεργάτες (1991), γνωστική ευελιξία είναι η ικανότητα αυτόµατης και αυτενεργούς αλλαγής της δοµής της µάθησης κάποιου µε πολλούς τρόπους, ως προσαρµοστική απόκριση στις µεταβαλλόµενες απαιτήσεις των καταστάσεων. Κατ’ επέκταση, η γνωστική ευελιξία αναφέρεται στην ικανότητα κάποιου ατόµου να χρησιµοποιεί µε διαφορετικούς τρόπους τα γνωστικά εφόδια προκειµένου να µάθει σε πολύπλοκα περιβάλλοντα και πεδία. Το άτοµο έχει την ικανότητα να αναδοµεί τη γνώση και την εµπειρία του αυτόµατα µε διάφορους τρόπους, για να επιλύει νέα προβλήµατα. Αυτή η ικανότητα περιλαµβάνει το να είναι κάποιος ικανός να προσαρµόζεται σε ραγδαία µεταβαλλόµενες καταστάσεις κι απαιτήσεις. Το κρίσιµο στοιχείο της ικανότητας της γνωστικής ευελιξίας είναι ότι ο µαθητής εξετάζει τη γνώση σε ένα πεδίο συγκρίνοντας και αντιπαραβάλλοντας τις πληροφορίες που αποκτά από διαφορετικές οπτικές και θέµατα σχετικά µε το πεδίο. Η αποκλίνουσα σκέψη ως µεταγνωστικός παράγοντας και κυρίως η γνωστική ευελιξία αποτελεί σηµαντικό στοιχείο στη νοητική διεργασία.
Μεθοδολογία της έρευνας
Σκοπός της έρευνας
Σκοπός της έρευνας είναι να αξιολογήσει τη γνωστική και µεταγνωστική ικανότητα των ευφυών µαθητών µέσω της σύγκρισής τους µε µαθητές µέσης και οριακής νοηµοσύνης. Πιο συγκεκριµένα, το ερευνητικό έργο εξετάζει τη συσχέτιση της νοηµοσύνης µε παραµέτρους γνωστικές και µεταγνωστικές. Το νοητικό επίπεδο εξετάζεται σε σχέση µε τη γνωστική ευελιξία, τις µαθηµατικές δεξιότητες και τη στρατηγική προσαρµοστικότητα.Ερευνητικά ερωτήµατα
Τα ερευνητικά ερωτήµατα αφορούν στην πιθανή συσχέτιση της νοηµοσύνης µε τους δείκτες γνωστικής και µεταγνωστικής ικανότητας. Πιο συγκεκριµένα, εξετάζεται η σχέση της νοηµοσύνης µε τη γνωστική ευελιξία, της νοηµοσύνης µε τη στρατηγική προσαρµοστικότητα και της νοηµοσύνης µε τη µαθηµατική ικανότητα. Επίσης, εξετάζονται οι συσχετίσεις µεταξύ των γνωστικών και µεταγνωστικών παραµέτρων.∆είγµα της έρευνας
Στην έρευνα πήραν µέρος 120 µαθητές, οι οποίοι ανήκαν σε τρία διαφορετικά επίπεδα νοηµοσύνης: 40 ευφυείς µαθητές (νοητικό πηλίκο από 123 µέχρι 145, Μ.Ο.= 128,67, Τ.Α.= 5,98), 40 µαθητές µέσης νοηµοσύνης (νοητικό πηλίκο από 90 έως 110, Μ.Ο.= 103,57, Τ.Α.= 6,88) και 40 µαθητές οριακής νοηµοσύνης (νοητικό πηλίκο από 68 έως 80, Μ.Ο. = 77,37, Τ.Α. = 4,25). Ο µέσος όρος της ηλικίας τους ήταν τα 12,54 χρόνια µε τις ηλικίες να κυµαίνονται από τα 11,41 µέχρι τα 13,67 χρόνια. Η τυπική απόκλιση ήταν 0,36. Όλα τα παιδιά φοιτούσαν στην Α΄ Γυµνασίου σε ∆ηµόσια και Ιδιωτικά σχολεία του νοµού Αττικής. Ο αριθµός των µαθητών ανά φύλο σε κάθε νοητική οµάδα ήταν ως εξής: στην οµάδα των ευφυών µαθητών πήραν µέρος 14 αγόρια και 26 κορίτσια, στην οµάδα των µέσων φυσιολογικών µαθητών πήραν µέρος 15 αγόρια και 25 κορίτσια και στην οµάδα των οριακών µαθητών πήραν µέρος 24 αγόρια και 16 κορίτσια.∆είγµα της έρευνας
Για τη διεξαγωγή της έρευνας και τη διερεύνηση των ερωτηµάτων σχεδιάστηκαν και επιλέχθηκαν τα εξής ερευνητικά εργαλεία: ειδικό λογισµικό πρόγραµµα εξέτασης της στρατηγικής προσαρµοστικότητας, το νοητικό τεστ WISC-III (Γεώργας, Παρασκευόπουλος, Μπεζεβέγκης, Γιαννίτσας, 1997), ένα τεστ µέτρησης της γνωστικής ευελιξίας (Heaton, Chelune, Talley, Kay, & Curtiss, 1993) κι ένα τεστ αξιολόγησης της µαθηµατικής ικανότητας (French, Ekstrom, & Price, 1963).Ευρήµατα
Αρχικά εξετάστηκε η σχέση της γνωστικής ευελιξίας και της νοηµοσύνης για τις τρεις νοητικές οµάδες. Οι βαθµολογίες του τεστ γνωστικής ευελιξίας περιλαµβάνουν τις εξής διαστάσεις: ποσοστό σωστών απαντήσεων (% σωστών), ποσοστό λάθος απαντήσεων (% λαθών), ποσοστό επίµονων απαντήσεων (% επίµ. απαν.), ποσοστό επίµονων λαθών (% επίµ. λαθών), ποσοστό µη-επίµονων λαθών (% µη επίµ. λαθών), ποσοστό απαντήσεων σκέψης (% απάν. σκέψης), αριθµός κατηγοριών που συµπληρώθηκαν (Αρίθµ. κατηγ.), δοκιµασία συµπλήρωσης της πρώτης κατηγορίας (∆οκ. πρώτ. κατ.), αποτυχία διατήρησης της κατηγορίας (Απότ. διατ. κατηγ.) και εκµάθηση του τρόπου µάθησης (Εκµάθ. τρ. µάθ.).
Πίνακας 1. Συσχέτιση της γνωστικής ευελιξίας και της νοηµοσύνης
Σηµαντική είναι και η εξέταση της συσχέτισης της νοηµοσύνης µε τη στρατηγική προσαρµοστικότητα. Με τον αριθµό 1 περιγράφεται η µέση τιµή της προσαρµοστικότητας των οριακών µαθητών. Με τον αριθµό 2 περιγράφεται η µέση τιµή της προσαρµοστικότητας των µέσων µαθητών και µε τον αριθµό 3 περιγράφεται η µέση τιµή της προσαρµοστικότητας των ευφυών µαθητών.
Γράφηµα 1. Επίδραση της νοηµοσύνης στη στρατηγική προσαρµοστικότητα
Προκειµένου, όµως, να διερευνηθεί αν όλες οι διαφορετικές νοητικές οµάδες διαφέρουν στατιστικά µεταξύ τους, διενεργήθηκε στατιστικός έλεγχος µέσω του κριτηρίου Tukey για τον έλεγχο της ισότητας ή όχι των µέσων τιµών της προσαρµοστικότητας στις τρεις νοητικές οµάδες (1 = οριακή νοηµοσύνη, 2 = µέση νοηµοσύνη και 3 = υψηλή νοηµοσύνη).
Πίνακας 2. Επίδραση της νοηµοσύνης στη στρατηγική προσαρµοστικότητα
Από τα στοιχεία, λοιπόν, των προηγούµενων συσχετίσεων µεταξύ της νοηµοσύνης και της γνωστικής ευελιξίας, καθώς και µεταξύ της νοηµοσύνης και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας, απαιτείται να ληφθεί υπόψη η επίδραση της νοηµοσύνης, όταν εξετάζεται η συσχέτιση µεταξύ της γνωστικής ευελιξίας και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας. Με άλλα λόγια, πρέπει να υπολογιστούν οι συντελεστές µερικής συσχέτισης της γνωστικής ευελιξίας και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας, αφού ληφθεί υπόψη η επίδραση του δείκτη νοηµοσύνης, ώστε η συγκεκριµένη επίδραση να εξαλείφεται από τη σχέση µεταξύ της γνωστικής ευελιξίας και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας.
Πίνακας 3. Μερική συσχέτιση της γνωστικής ευελιξίας και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας
Παρακάτω παρουσιάζεται η ανάλυση της συσχέτισης της µαθηµατικής ικανότητας και της νοηµοσύνης.
Πίνακας 4. Συσχέτιση των µαθηµατικών δεξιοτήτων και της νοηµοσύνης
Στην παρακάτω ανάλυση εξετάστηκε ο βαθµός στον οποίο η στρατηγική προσαρµοστικότητα συσχετίζεται µε τις µαθηµατικές δεξιότητες.
Πίνακας 5. Συσχέτιση της στρατηγικής προσαρµοστικότητας και των µαθηµατικών δεξιοτήτων
Από τα παραπάνω διαπιστώθηκε η σχέση της νοηµοσύνης και της µαθηµατικής ικανότητας και η σχέση της νοηµοσύνης και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας. Επίσης, διαπιστώθηκε η σχέση της µαθηµατικής ικανότητας µε τη στρατηγική προσαρµοστικότητα. Ως εκ τούτου, απαιτείται πάλι στατιστικά να ληφθούν υπόψη οι τιµές της νοηµοσύνης, ήτοι να ελεγχθεί η επίδραση της νοηµοσύνης στην εξέταση των συσχετίσεων µεταξύ των µαθηµατικών δεξιοτήτων και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας.
Πίνακας 6. Μερική συσχέτιση των µαθηµατικών δεξιοτήτων και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας
Συµπεράσµατα
Οι ευφυείς µαθητές έχουν την καλύτερη επίδοση στη γνωστική ευελιξία, στη στρατηγική προσαρµοστικότητα και στη µαθηµατική ικανότητα. Η επίδοσή τους διαφέρει σηµαντικά από την επίδοση των µέσων και των οριακών µαθητών. Πιο συγκεκριµένα, οι µαθητές µε υψηλή νοηµοσύνη τροποποιούν εύκολα τις επιλογές και τη σκέψη τους, όταν τα δεδοµένα των µαθησιακών καταστάσεων αλλάζουν. Επίσης, επιλέγουν τις γνωστικές στρατηγικές τους κατάλληλα και προσαρµοστικά σύµφωνα µε τα χαρακτηριστικά της στρατηγικής και τα χαρακτηριστικά του γνωστικού προβλήµατος που έχουν να αντιµετωπίσουν. Συµπληρωµατικό στοιχείο της γνωστικής και µεταγνωστικής τους ανωτερότητας είναι η µαθηµατική τους σκέψη, που διαφέρει σηµαντικά από τους µέσους και τους οριακούς νοητικά µαθητές. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι οι ευφυείς διαφέρουν σε όλες τις µετρήσεις της γνωστικής και µεταγνωστικής ικανότητας από τις άλλες δύο νοητικές οµάδες, ενώ οι οριακοί µαθητές δε διαφέρουν στατιστικά από τους µέσους σε νοηµοσύνη µαθητές στη στρατηγική τους προσαρµοστικότητα.Σε ό,τι αφορά στο θέµα των συσχετίσεων η έρευνα έδειξε ότι η νοηµοσύνη εµφανίζει σηµαντική συσχέτιση µε τη γνωστική ευελιξία και τη στρατηγική προσαρµοστικότητα. Η επίδραση της νοηµοσύνης διαπιστώθηκε ότι ήταν αρκετά ισχυρή, ώστε επηρέαζε τις συσχετίσεις της γνωστικής ευελιξίας και της στρατηγικής προσαρµοστικότητας. Η νοηµοσύνη, λοιπόν, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας της προσαρµοστικής χρήσης των στρατηγικών κι όχι η γνωστική ευελιξία. Ως εκ τούτου, η συσχέτιση της γνωστικής ευελιξίας και της προσαρµοστικότητας των στρατηγικών επιλογών καθοριζόταν από την επίδραση της νοηµοσύνης. Συνέχεια εδώ:
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια