Νέο διαγνωστικό εργαλείο που ανέπτυξαν έλληνες επιστήμονες επιτρέπει σε νεαρές γυναίκες να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους, χωρίς να ρισκάρουν μια μάχη με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας
καθώς στόχος μας είναι να θεραπευτούμε με τη βοήθεια του γιατρού, όμως για τους γιατρούς εξίσου σημαντικό είναι και το δεύτερο σκέλος της.
Γιατρός ή προφήτης;
Για να καταλάβετε, ελάτε για λίγο στη θέση ενός γυναικολόγου ο οποίος λαμβάνει τα θετικά αποτελέσματα του Παπ τεστ μιας νεαρής κοπέλας. Ναι, στα 25 της και χωρίς ακόμη να έχει κάνει παιδιά, η νεαρή ασθενής εμφανίζει προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας. Ο γιατρός γνωρίζει ότι μόνο το 10%-30% των γυναικών με θετικό Παπ τεστ κινδυνεύει να αναπτύξει διηθητικό καρκίνο και επομένως χρήζει άμεσης παρέμβασης. Γνωρίζει δηλαδή ότι για την πλειονότητα των γυναικών (70%-90%) οι αλλοιώσεις δεν θα εξελιχθούν περαιτέρω. Τα παραπάνω είναι στατιστικές που προέκυψαν από επιδημιολογικές μελέτες και παρά το γεγονός ότι αποτελούν χρήσιμη γνώση δεν βοηθούν και πολύ τον γιατρό να πάρει αποφάσεις για τη συγκεκριμένη ασθενή.
Δείτε το δίλημμα: Αν ο γιατρός αποφανθεί ότι η ασθενής δεν χρήζει παρέμβασης, παίρνει το ρίσκο να βρεθεί ύστερα από μικρό χρονικό διάστημα με μια ασθενή που πάσχει από καρκίνο και η ζωή της βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Αν, αντιθέτως, αποφασίσει να παρέμβει δραστικά (η χειρουργική παρέμβαση ονομάζεται κωνοειδής εκτομή και συνίσταται στην αφαίρεση του πάσχοντος τμήματος του τραχήλου), μπορεί να προστατεύσει μεν τη ζωή της ασθενούς, αλλά να θέσει σε κίνδυνο τη γονιμότητά της καθώς οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε κωνοειδή εκτομή διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αποβολών σε μελλοντικές κυήσεις.
Τι ωραία που θα ήταν αν υπήρχε τρόπος να προσδιοριστεί επακριβώς σε ποια κατηγορία ανήκει η νεαρή! Τι ανακουφιστικό για τον γιατρό να ξέρει ότι δεν προέβη χωρίς σοβαρό λόγο σε παρεμβάσεις που πιθανόν μείωσαν τη γονιμότητα μιας ασθενούς! Και φυσικά, τι ανακουφιστικό για την ίδια την ασθενή να γνωρίζει ότι λαμβάνει την ενδεδειγμένη για την περίπτωσή της θεραπεία!
Ο ελληνικός αλγόριθμος σωτηρίας
Ε, λοιπόν, τα παραπάνω δεν είναι απλά ευχολόγια. Χάρη σε μια ομάδα ελλήνων γιατρών, με επικεφαλής τον καθηγητή Μαιευτικής και Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Ευάγγελο Παρασκευαΐδη, το όνειρο της εξατομικευμένης παρέμβασης για ασθενείς με προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας γίνεται πραγματικότητα! Ειδικότερα, η Ελληνική Ακαδημαϊκή Ομάδα Μελετών Παθολογίας Τραχήλου (HeCPA Study Group), εργαζόμενη σκληρά τα τελευταία επτά χρόνια, πέτυχε να αναπτύξει έναν αλγόριθμο ο οποίος υποδεικνύει με εξαιρετική ακρίβεια σε ποια κατηγορία ανήκει η κάθε ασθενής με προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας. Με άλλα λόγια, ο αλγόριθμος αυτός αποτελεί τον καλύτερο σύμμαχο του γιατρού στην κεφαλαιώδους σημασίας απόφαση για τη διαχείριση κάθε περιστατικού.
Τα παραπάνω προκύπτουν από το άρθρο των ελλήνων επιστημόνων που θα δημοσιευθεί σε ένα ειδικό τεύχος της έγκριτης ιατρικής επιθεώρησης «Gynecologic Oncology» το οποίο είναι αφιερωμένο στην ιατρική ακρίβεια (Precision in Medicine). Ο τίτλος του άρθρου είναι «Personilised management of women with cervical abnormalities using clinical support system» και υπογράφεται από τους Μαρία Κύργιου, Αβραάμ Πουλιάκη, Γιάννη Παναγιωτίδη, Νίκη Μάργαρη, Παναγιώτη Μπουντρή, Γιώργο Βαλασούλη, Μαρία Παρασκευαΐδη, Ευριπίδη Μπιλιράκη, Μαρία Νασιουτζίκη, Αριστοτέλη Λουφόπουλο, Μαρία Χαρίτου, Δημήτρη Κουτσούρη, Πέτρο Καρακίτσο και Ευάγγελο Παρασκευαΐδη.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που το άρθρο υπογράφεται από ένα πλήθος ερευνητών: για την ανάπτυξη του αλγορίθμου απαιτήθηκε η συγκέντρωση στοιχείων από τρία πανεπιστημιακά νοσοκομεία και η περαιτέρω επεξεργασία τους από ερευνητές της πληροφορικής του Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Ειδικότερα, στη διάρκεια των τελευταίων επτά ετών συνελέγησαν στοιχεία από 4.000 γυναίκες που πραγματοποίησαν περισσότερες από 6.000 επισκέψεις στα εν λόγω νοσοκομεία. Εκτός από το Παπ τεστ οι γυναίκες αυτές υποβλήθηκαν σε μια σειρά άλλων εξετάσεων, ενώ συμπλήρωσαν και ερωτηματολόγια τα οποία στόχευαν να προσδιορίσουν την έκθεσή τους (ή μη) σε παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται στη μόλυνση από τον ιό HPV. Καθώς όμως ο ιός φέρει διαφορετικούς (και ως εκ τούτου με διαφορετική επικινδυνότητα) υποτύπους, απαιτείται μια σειρά μοριακών εξετάσεων για την αποκάλυψη της ταυτότητας και ενεργότητας (συμπεριφοράς) του υποτύπου σε κάθε ασθενή.
Ακρίβεια 98,6% με μία κίνηση
Οπως εξήγησε μιλώντας στο ΒΗΜΑScience η γιατρός κυτταρολόγος δρ Μ. Νασιουτζίκη, η μακρόχρονη συλλογική εργασία της ομάδας οδήγησε στην ανάπτυξη ενός «εξατομικευμένου αθροιστικού μοντέλου κινδύνου που λειτουργεί ως ένας φωτεινός σηματοδότης στη λήψη αποφάσεων διαχείρισης για το μέλλον των γυναικών. Αναλυτικότερα το μοντέλο βασίζεται, εκτός από το τεστ Παπανικολάου, σε συγκεκριμένους HPV σχετιζομένους βιοδείκτες, όπως το HPV DNA τεστ που προσδιορίζει την αιτία των αλλοιώσεων μέσω της ταυτοποίησης του ιού HPV, το τεστ mRNA που εντοπίζει συγκεκριμένες πρωτεΐνες του ιού, το τεστ ανοσοκυτταροχημείας κ.λπ. Ολες αυτές οι εξετάσεις διεξάγονται έπειτα από μία και μόνη λήψη επιχρίσματος από τον τράχηλο με τη μέθοδο της κυτταρολογίας υγρής φάσης Τhin prep (η ίδια ανώδυνη διαδικασία λήψης δείγματος από τον τράχηλο για το γνωστό Παπ τεστ). Το παζλ του αλγορίθμου συμπληρώνεται από την κολποσκόπηση και από επιδημιολογικές ή άλλες πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό και τις συνήθειες της κάθε γυναίκας».
Οι πληροφορίες που λαμβάνονται από όλες τις εξετάσεις «συνδυάζονται με έναν σύνθετο μη γραμμικό τρόπο από το τεχνητό νευρωνικό δίκτυο, το ευφυές υπολογιστικό σύστημα που αναπτύξαμε» σημείωσε ο κ. Π. Μπουντρής και εξήγησε: «Το σύστημα λειτουργεί σαν ένα μαύρο κουτί, όπου ο κλινικός χρήστης εισάγει τα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων και λαμβάνει ως απάντηση την εκτίμηση κινδύνου με τη μορφή πιθανοτήτων».
Με άλλα λόγια, η ελληνική ερευνητική ομάδα ετοιμάζεται να παραδώσει στη διεθνή ιατρική κοινότητα ένα εργαλείο για την αξιοποίηση του οποίου δεν θα απαιτείται παρά η λήψη τραχηλικού επιχρίσματος και το οποίο μετά την ολοκλήρωση των εξετάσεων θα επιτρέπει στον γιατρό (μέσω ενός φιλικού προς τον χρήστη λογισμικού) να προσδιορίζει με ακρίβεια τις γυναίκες που χρειάζονται περαιτέρω ιατρική φροντίδα. Η ακρίβεια του αλγορίθμου είναι πράγματι αξιοθαύμαστη, καθώς αγγίζει το 98,6%! Αλλά ποιες είναι οι ομάδες γυναικών που θα ωφεληθούν;
Για νέες γυναίκες 25-30 ετών
Σύμφωνα με τον καθηγητή Παρασκευαΐδη «παγκοσμίως, η μεγάλη πλειονότητα των γυναικών που εμφανίζει σοβαρής μορφής προκαρκινικές αλλοιώσεις και συνεπώς χρειάζονται θεραπεία για να μην εξελιχθούν σε διηθητικό καρκίνο είναι κορίτσια 25-30 ετών. Κατά κανόνα, πρόκειται δηλαδή για γυναίκες που δεν έχουν κάνει παιδιά ή έστω δεν έχουν ολοκληρώσει την οικογένειά τους. Με δεδομένο ότι οι αφαιρετικές επεμβάσεις στον τράχηλο έχουν επιπτώσεις σε μελλοντικές κυήσεις, όπως πολλαπλάσιο κίνδυνο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό για αποβολές καθ' όλη τη διάρκεια της κύησης, αλλά και για σοβαρή προωρότητα και εξαιτίας αυτής και πολλαπλάσιο κίνδυνο για περιγεννητική θνησιμότητα, αντιλαμβάνεται κανείς ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό οι επεμβάσεις αυτές να γίνονται μόνο όταν είναι απολύτως ενδεδειγμένες».
Αλήθεια, πόσες θα ήταν οι ενδεδειγμένες επεμβάσεις; Σύμφωνα με τον γυναικολόγο δρα Ευρ. Μπιλιράκη, «στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν ετησίως περί τα 650 περιστατικά διηθητικού καρκίνου τραχήλου μήτρας και περίπου τα μισά έχουν δυσμενή κατάληξη». Τα περιστατικά αυτά ελπίζεται ότι θα μπορούν να προλαμβάνονται με την εφαρμογή του αλγορίθμου, καθώς όπως τόνισε ο κ. Μπιλιράκης «τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα υπάρχουν γυναικολόγοι εξειδικευμένοι στην παθολογία τραχήλου μήτρας, πιστοποιημένοι από την Ελληνική εταιρεία κολποσκόπησης και παθολογίας τραχήλου μήτρας (HSCCP), ικανοί να διαχειριστούν και να θεραπεύσουν τις προκαρκινικές αλλοιώσεις ή και τον όλως αρχόμενο καρκίνο τραχήλου, εφαρμόζοντας ειδικά διαγνωστικά και θεραπευτικά πρωτόκολλα της Ευρωπαϊκής (EFC) και της Διεθνούς (IFCCP) Εταιρείας Κολποσκόπησης».
Για γυναίκες υπό θεραπεία
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι ο αλγόριθμος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για μια ακόμη κατηγορία γυναικών: «Είναι γνωστό από τη διεθνή βιβλιογραφία ότι για κάθε 100 γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε κωνοειδή εκτομή, οι 10 θα χρειαστούν και δεύτερη θεραπεία κάποια στιγμή στη ζωή τους, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να παρακολουθούνται στενά εφ' όρου ζωής» μας είπε η δρ Νασιουτζίκη και προσέθεσε: «Εφαρμόζοντας τον αλγόριθμο μία και μοναδική φορά, έξι μήνες μετά την επέμβαση, μπορούμε να αναγνωρίζουμε τις γυναίκες εκείνες που έχουν υψηλό κίνδυνο υποτροπής και να τις ξεχωρίζουμε από τις υπόλοιπες που θα υποβάλλονται πλέον ήσυχες στον έλεγχο του υπόλοιπου γενικού πληθυσμού». Στην πραγματικότητα, όπως τόνισε και η πρώτη υπογράφουσα του άρθρου κ. Μαρία Κύργιου, η προσπάθεια των ελλήνων ερευνητών είναι απολύτως ενταγμένη στο σημερινό πνεύμα της ιατρικής «όπου το ζητούμενο είναι η εξατομικευμένη διαγνωστική προσέγγιση και φυσικά η αντίστοιχη διαχείρηση ή και θεραπεία».
Καθώς όμως ο αλγόριθμος είναι χρήσιμος στη δευτερογενή πρόληψη, αφορά δηλαδή γυναίκες που έχουν ήδη προσβληθεί από τον ιό HPV και έχουν αναπτύξει βλάβες στα κύτταρα του επιθηλίου του τραχήλου της μήτρας, με στόχο την έγκαιρη θεραπεία προς αποφυγή της εξέλιξης της νόσου σε καρκίνο, οι έλληνες ερευνητές δεν παρέλειψαν στη διάρκεια της συζήτησής μας να τονίσουν τη σημασία της πρωτογενούς πρόληψης. Οπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας του ΑΠΘ κ. Α. Λουφόπουλος, «η πρωτογενής πρόληψη είναι ο εμβολιασμός εναντίον του ιού HPV. Σήμερα, το ποσοστό κάλυψης του γυναικείου πληθυσμού στη χώρα μας ανέρχεται στο 40%. Υπολογίζεται ότι για την εξάλειψη των κρουσμάτων απαιτείται ποσοστό κάλυψης της τάξεως του 70%. Είναι ζωτικής σημασίας να εμβολιαστούν τα έφηβα κορίτσια και οι νέες γυναίκες όπως συστήνεται από το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού».
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια