Πριν από πέντε μήνες στο άρθρο «Υπουργείο Οικονομικών: Μνημονιακό «κάστρο» και βαρίδι» αναφερθήκαμε στο Υπουργείο Οικονομικών, ενώ σε άλλες παρεμβάσεις ασχοληθήκαμε με την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, της λαθρεμπορίας και της διαφθοράς.
Με αυτά καταγράφηκε ο τρόπος που έχει δομηθεί και λειτουργεί ο οργανισμός και οι μηχανισμοί του Υπουργείου, οδηγώντας σε πενιχρά αποτελέσματα ως προς την προσπάθεια επίτευξης των στόχων του.
Προβλήματα και εμπόδια που είχαν – και έχουν – αντικειμενικά ερείσματα, αλλά πρωτίστως οι ρίζες τους είναι σε υποκειμενικά ζητήματα (πολιτική βούληση, δεσμεύσεις και υποχρεώσεις, διαπλεκόμενα συμφέροντα, διοικητικές ανεπάρκειες και ανορθολογισμοί, υπαλληλικές και υπηρεσιακές εξαρτήσεις και αγκυλώσεις, κ.λπ.). Στόχος δεν ήταν μόνο η καταγραφή των παραπάνω, αλλά και η αναφορά προτάσεων και σκέψεων για την «επόμενη μέρα» (π.χ., Οδηγός για την πάταξη της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου, Η ενδεκάδα που θα νικήσει φοροδιαφυγή-λαθρεμπορία-διαφθορά, Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε τέσσερις μήνες; Διαφθορά: Τι κάνουμε σε τέσσερις μήνες). Μια «επόμενη μέρα» που ακόμα αναμένεται...
Στο χρονικό διάστημα από τον Γενάρη έως τον Ιούλιο, το Υπουργείο Οικονομικών ήταν στην επικαιρότητα λόγω διαπραγματεύσεων, Brussels Group, δηλώσεων, αναιρέσεων και νέων δηλώσεων του τότε Υπουργού Οικονομικών, της ρύθμισης των 100 δόσεων, αλλά και αρκετών γενικόλογων υποσχέσεων και ανακοινώσεων που – ως επί το πλείστον – δημιουργούσαν συγχύσεις, παρά διευκρίνιζαν αποφάσεις και προθέσεις. Στο ίδιο διάστημα, η οργανωσιακή δομή του Υπουργείου παρέμεινε αναλλοίωτη, όπως και η στελέχωσή του σε διοικητικό/επιχειρησιακό επίπεδο.
Η σχετική ανεξαρτησία της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων δεν «διαταράχθηκε» (διαταραγμένες φαινόταν ότι ήταν οι σχέσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου με την ηγεσία της ΓΓΔΕ), όμως τα σφάλματα ή οι λανθασμένες επιλογές (αναμενόμενες να συμβαίνουν στη διοικητική πρακτική) δε χρεωνόταν στην ημι-ανεξάρτητη αρχή, αλλά στην πολιτική ηγεσία. Οι προηγούμενοι διαχωρισμοί των ελεγκτικών υπηρεσιών (χωρίς οργανωσιακή λογική – πολυδιασπασμένες και κατακερματισμένς ελεγκτικές/διωκτικές υπηρεσίες – και, εκ του αποτελέσματος, με μη επιβεβαιωμένη την επιλογή τους – διατηρείται η σύγχυση «ελέγχου» και «δίωξης», «πρόληψης» και «καταστολής», «άμεσου» και «έμμεσου» αποτελέσματος), απέβαιναν σε βάρος της επίτευξης των ελεγκτικών και εισπρακτικών στόχων, αφήνοντας ουσιαστικά ανέγγιχτες φοροδιαφυγή, λαθρεμπορία και διαφθορά. Αν καταλογίζεται σχετική απραξία στην κυβέρνηση και ευθύνες για χειροτέρευση των οικονομικών δεδομένων, τα παραδείγματα από το Υπουργείο Οικονομικών είναι χαρακτηριστικά.
Σήμερα έχουμε μια νέα πραγματικότητα. Το μνημόνιο δεν καταργήθηκε (αλλά ανανεώθηκε), η «τρόικα» επανέρχεται με μορφή «κουαρτέτου», τα φορολογικά μέτρα είναι σκληρά και «πληγώνουν» (για μια ακόμη φορά τα χαμηλά εισοδήματα), οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές ορίζουν τις ζωές μιας για την επόμενη (τουλάχιστον) τριετία και τα διακηρυγμένα λαϊκά αιτούμενα περιμένουν την υλοποίησή τους. Η φοροδιαφυγή, η λαθρεμπορία και η διαφθορά παραμένουν στιβαροί «πυλώνες» της Ελληνικής παθογένειας συντηρώντας ένα ολιγαρχικό σύστημα και ασύλληπτα οικονομικά και κοινωνικά ελλείμματα. Έχουμε προ πολλού περάσει από το στάδιο της αντίδρασης στα παραπάνω παραβατικά φαινόμενα, στο στάδιο της ασυνείδητης οικειοποίησής τους από το κοινωνικό σώμα.
Που οδηγούν όλα αυτά; Σε δύο επιλογές. Με την πρώτη αφήνουμε το «καράβι» να πλέει όπως έμαθε, δεν αλλάζουμε «πλήρωμα» και «ρώτα» (η αλλαγή «τιμονιέρη» θα φαντάζει συμβολική στο συλλογικό αφήγημα, όσο άλλοι αποφασίζουν την πορεία του καραβιού) και πορευόμαστε όπως εκείνοι θέλουν, αφού δεν θα ενοχλούμε και δεν θα «ταράζουμε τα νερά». Το αποτέλεσμα της επιλογής είναι λίγο-πολύ γνωστό. Το βιώνουμε εδώ και δεκαετίες. Η κοινωνία «εισπράττει» μέτρα και το Υπουργείο «εισπράττει» εξασφάλιση ηρεμίας και διασφάλιση κεκτημένων. Κάποτε, ένας συνδικαλιστής του Υπουργείου παρομοίασε τους υπαλλήλους του ως τον «περιούσιο λαό». Αυτή ήταν μια αντίληψη υποκειμενικής πραγματικότητας και σχέσης με την κοινωνία. Μια ζωή «μέσα στη γυάλα» και σε απόσχιση από την καθημερινότητα του λαού. Την «υπηρέτησαν» πολλοί, ακόμα και πολιτικοί προϊστάμενοι, αρνούμενοι να εναντιωθούν σε ένα σύνθετο πλέγμα διαπλεκόμενων σχέσεων και αλληλεξαρτήσεων που ξεκινούσαν από την κορυφή της ιεραρχίας και έφταναν στη βάση, διαπερνώντας οριζόντια το «σώμα» του Υπουργείου.
Η δεύτερη επιλογή είναι η ρήξη. Με το «σύστημα» του Υπουργείου, της λογικής του, των μηχανισμών λειτουργίας, των ενδογενών συμφερόντων και σχέσεων. Είναι μια δύσκολη επιλογή, καθώς απαιτεί τομές, ριζοσπαστικές κινήσεις, σχίσματα, αντοχές και πολιτική θέληση για «σπάσιμο αυγών». Είναι πολλά που πρέπει να γίνουν και στο παρόν άρθρο δε χωρούν να παρουσιαστούν. Εδώ και καιρό έχουν καταγραφεί και επισημανθεί. Είναι scripta manent, δεν είναι verba volant.
Ο πολιτικός χρόνος είναι μικρότερος του ωρολογιακού. Η επόμενη μέρα έχει προ πολλού ξημερώσει. Ο Υπουργός Οικονομικών είναι σε σταυροδρόμι. Ο ένας δρόμος είναι γνωστός· επιλεγμένος εδώ και χρόνια (μόνο που φέρνει ξανά στην αρχή, στις ίδιες καταστάσεις, ανθρώπους και σχέσεις). Ο άλλος είναι άγνωστος, με πολιτική επιλογή, αδιάβατος. Μπορεί κάποιους να τρομάζει – εκείνους που δεν εξυπηρετεί και δεν βολεύει. Αλλά αξίζει την προσπάθεια. Αν δεν τον διαβούμε, δεν θα μάθουμε ποτέ. Μια πιο πολύ, θα ρίξουμε «ταφόπλακα» στη δυνατότητα αντίστασης και στην πιθανότητα η επόμενη γενιά να ζήσει σε μια ανεξάρτητη χώρα.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια