Η πρώτη εντύπωση για κάποιον είναι και η σωστή

Νέες μελέτες δείχνουν ότι η πρώτη εκτίμηση που έχουμε για κάποιον δεν σβήνει εύκολα αλλά συγχρόνως είναι και η πιο ακριβής

Τσώλη Θεοδώρα

Η πρώτη εντύπωση που σχηματίζουμε για κάποιον δύσκολα αλλάζει, δείχνουν νέα ερευνητικά στοιχεία. Τα καλά νέα είναι ότι η εντύπωση με την πρώτη ματιά τείνει να είναι και η σωστή.

Δύο νέες μελέτες που παρουσιάστηκαν στο ετήσιο συνέδριο της Εταιρείας για την Προσωπικότητα και την Κοινωνική Ψυχολογία, το οποίο έλαβε χώρα στο Οστιν του Τέξας από τις 13 ως τις 15 Φεβρουαρίου, αποκάλυψαν τόσο ότι ο καθένας μας δεν μπορεί εύκολα να αφήσει πίσω του το πρώτο πράγμα που μαθαίνει για κάποιον άλλον όσο και ότι είμαστε καλοί στο να κρίνουμε... ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του.

Σωστή η… πρώτη ματιά

«Παρότι συνηθίζουμε να λέμε ότι δεν πρέπει να κρίνουμε κάποιον με την πρώτη ματιά, μελέτη μας έδειξε ότι η κρίση μας είναι συνήθως σωστή» ανέφερε η Βίβιαν Ζάγιας, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Κορνέλ.

Η δρ Ζάγιας και οι συνεργάτες της ζήτησαν από εθελοντές να δουν τη φωτογραφία ενός άγνωστου προσώπου και να πουν γρήγορα πώς πιστεύουν ότι θα ένιωθαν αν γνώριζαν αυτό το πρόσωπο και αλληλεπιδρούσαν μαζί του.

Επειτα από έναν μήνα και πλέον ο κάθε εθελοντής γνώρισε πράγματι το πρόσωπο της φωτογραφίας. Οπως προέκυψε, η πρώτη εκτίμηση που είχε γίνει για τη μεταξύ τους σχέση ήταν εκπληκτικά ακριβής.

Από την άλλη πλευρά, δεν μπορούμε να είμαστε αλάνθαστοι πάντα. Ο ψυχολόγος Νίκολας Ρουλ από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο και οι συνεργάτες του θέλησαν να διερευνήσουν τι συμβαίνει όταν οι αρχικές πληροφορίες που έχουμε λάβει για ένα άτομο έρχονται σε αντίθεση με νέα στοιχεία που έρχονται στην επιφάνεια όταν γνωρίζουμε καλύτερα αυτό το άτομο.

Με βοηθό το «gaydar»

Στο πλαίσιο αυτό οι επιστήμονες έστησαν το δικό τους «gaydar»: κατά μέσο όρον, ένας άνθρωπος μπορεί να πει με ακρίβεια της τάξεως του 65% βλέποντας ένα πρόσωπο αν το άτομο στο οποίο ανήκει το πρόσωπο είναι γκέι ή στρέιτ. Ζήτησαν από εθελοντές να δουν φωτογραφίες γκέι και στρέιτ ανδρών. Κάτω από τις μισές φωτογραφίες σημείωσαν τον σωστό σεξουαλικό προσανατολισμό του άνδρα. Στις υπόλοιπες μισές έβαλαν λανθασμένη σήμανση γράφοντας ότι ένας γκέι ήταν στρέιτ και αντιστρόφως.

Στη συνέχεια οι εθελοντές έκαναν ένα κουίζ σε υπολογιστή στο οποίο έπρεπε να θυμηθούν αν ο κάθε άνδρας που είχαν δει προηγουμένως στις φωτογραφίες ήταν γκέι ή στρέιτ, σύμφωνα με τη σήμανση που έφερε η κάθε εικόνα. Στην οθόνη του υπολογιστή εμφανιζόταν το πρόσωπο και ο εθελοντής έπρεπε να απαντήσει σωστά για την κάθε φωτογραφία τρεις φορές - αν έκανε έστω και ένα λάθος, το κουίζ ξεκινούσε από την αρχή. «Ως το τέλος του πειράματος όλοι οι εθελοντές γνώριζαν ποιος ήταν γκέι και ποιος στρέιτ» ανέφερε ο δρ Ρουλ στον ιστότοπο επιστημονικών ειδήσεων LiveScience.

Το «κλειδί» της όλης διαδικασίας, σύμφωνα με τον δρα Ρουλ, ήταν ότι οι συμμετέχοντες είχαν διαφορετικό περιθώριο χρόνου για να δουν τα πρόσωπα κατά τη διάρκεια του κουίζ. Ορισμένοι είχαν τον χρόνο να βλέπουν τις φωτογραφίες με το πάσο τους. Αλλοι όμως είχαν στη διάθεσή τους μόλις ένα 20ό του δευτερολέπτου - τόσος χρόνος χρειάζεται για να κρίνει κάποιος τον σεξουαλικό προσανατολισμό ενός άλλου ατόμου απλώς από το πρόσωπό του.

Ακολουθώντας το ένστικτο ελέω χρόνου

Οπως φάνηκε, τα άτομα που είδαν τα πρόσωπα για μόλις ένα 20ό του δευτερολέπτου ήταν πιο πιθανό να ακολουθήσουν το ένστικτό τους σχετικά με τη σεξουαλικότητα του προσώπου που έβλεπαν - το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι ήταν πιο πιθανό να μαντέψουν την πραγματική σεξουαλική κλίση αντί να πιστέψουν την ψεύτικη σήμανση κάτω από το πρόσωπο. Αντιθέτως, τα άτομα που είχαν άπλετο χρόνο να επεξεργαστούν τις φωτογραφίες είχαν περισσότερες πιθανότητες να απαντήσουν με βάση τις «ταμπέλες».

Σε ένα δεύτερο πείραμα οι ερευνητές αναπαρήγαγαν τα ευρήματα με πρόσωπα που φαίνονταν αξιόπιστα ή αναξιόπιστα. Με βάση τις εικόνες, αξιόπιστο πρόσωπο ήταν εκείνο που περιέγραφε μια καλή συμπεριφορά όπως ο εθελοντισμός σε ένα νοσοκομείο. Αντιθέτως, αναξιόπιστο πρόσωπο ήταν εκείνο που επεδείκνυε αναξιόπιστη συμπεριφορά όπως η κλοπή. Οι άνθρωποι θυμούνται τα αναξιόπιστα πρόσωπα και τις αναξιόπιστες συμπεριφορές περισσότερο από ό,τι θυμούνται τους καλούς ανθρώπους και τις καλές συμπεριφορές. Ωστόσο η μνήμη φαίνεται να είναι ισχυρότερη σε ό,τι αφορά τα πρόσωπα σε σύγκριση με τις συμπεριφορές, όπως ανακάλυψαν ο δρ Ρουλ και οι συνεργάτες του.

«Ανάδυση» της αρχικής εκτίμησης

Τα ευρήματα αυτά μαρτυρούν ότι κάθε φορά που ένας άνθρωπος βλέπει έναν άλλον άνθρωπο η αρχική εκτίμηση που είχε κάνει για εκείνον «αναδύεται» και πάλι. «Το πρόσωπο αποτελεί μια συνεχή υπενθύμιση της αρχικής εντύπωσης. Οσο ο χρόνος περνά ανακαλείται η γνώση σχετικά με το τι είχε μάθει κάποιος για το άτομο, ωστόσο οι πρώτες εντυπώσεις παραμένουν πολύ σημαντικές και δεν σβήνουν εύκολα» εξήγησε ο δρ Ρουλ.

Αλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι δάσκαλοι στους οποίους συστήνουν μαθητές λέγοντάς τους ότι αυτά τα παιδιά θα ανθήσουν ως το τέλος του σχολικού έτους τείνουν να δείχνουν περισσότερη προσοχή στα συγκεκριμένα παιδιά - πρόκειται ουσιαστικώς για μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Παράλληλα έχει φανεί ότι οι δάσκαλοι προτιμούν τους μαθητές που είναι πιο ελκυστικοί φυσιογνωμικά και η ελκυστικότητα κάποιου προβλέπει σε σημαντικό βαθμό την επιτυχία στη ζωή. «Ολα αυτά δείχνουν ότι ίσως οι ευκαιρίες που έχει κάποιος στη ζωή του ορίζονται σε σημαντικό βαθμό από το πρόσωπό του» κατέληξε ο δρ Ρουλ.