Κυριακή των Αγίων Πάντων - Οι άγιοι στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου

Ουσιαστικά άγιος είναι μόνο ο Θεός. «Εις άγιος, εις Κύριος, Ιησούς Χριστός, εις δόξαν Θεού Πατρός», ψάλλουμε σε κάθε λειτουργία. Οι πιστοί αγιάζουν όταν ενώνονται με την Χάρη του Τριαδικού Θεού και λάμπουν ως εικόνες Του. Μην ξεχνάμε τι παραγγέλνει ο Θεός: «Να γίνετε άγιοι γιατί εγώ είμαι άγιος» (Α΄ Πέτρ. 1,16). Ο Χριστός δηλώνει καθαρά ότι είναι το φως του κόσμου (Ιω. 8,12) και, μετέχοντας μυστηριακά στο άκτιστο αυτό φως Του, αγιαζόμαστε και εμείς, εν ταπεινώσει και μετανοία, κοινωνώντας της δυνάμεως και δόξας Του και όχι της ουσίας Του. Οι άγιοι λοιπόν δεν έχουν δική τους αγιότητα, αλλά συμμετέχουν στην αγιότητα του Χριστού και προς τον Χριστό συνεχώς προσανατολίζουν, αφού ο Παράκλητος ενοικεί στην ψυχοσωματική τους υπόσταση.
Οι άγιοι είναι οι κατεξοχήν φίλοι του Χριστού και των ανθρώπων, σύμφωνα με το αγιογραφικό: «από το Πνεύμα το Άγιον κινούμενοι εμίλησαν άγιοι άνθρωποι του Θεού» (Β΄ Πέτρ. 1,20-21). Γι’ αυτό και αρμόζει σ’ αυτούς ΤΙΜΗΤΙΚΗ προσκύνηση, ενώ ΛΑΤΡΕΙΑ αρμόζει στον Τριαδικό Θεό ΚΑΙ ΜΟΝΟ: «Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις και αυτώ μόνο λατρεύσεις» (Ματθ. 4,11). Μερικά παραδείγματα: Στη Γένεση ο Αβραάμ προσκύνησε τους τρείς ξένους κοντά στη δρυ Μαμβρή (18,2). Ο Ιακώβ προσκύνησε τον Ησαϋ (33,3). Ο Βαλαάμ προσκύνησε τον άγγελο του Κυρίου (Αριθ. 22,31). Ο Δαυίδ προσκύνησε τον Ιωνάθαν (Α’ Βασιλ. 20,41). Ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορας προσκύνησε τον άγιο προφήτη Δανιήλ (Δαν. 2,46) γιατί αναγνώρισε την αγιότητά του και ο άγιος Ιωάννης προσκύνησε τον άγγελο της Αποκαλύψεως δύο φορές (Αποκ. 19,10-22,8).
Οι άγιοι άνθρωποι του Θεού, είτε στη γη ευρίσκονται είτε στον ουρανό, μεσιτεύουν για μας στο Θεό ως ΣΧΕΤΙΚΟΙ ΜΕΣΙΤΕΣ, προσευχόμενοι για τη σωτηρία μας. Ετερόδοξες ομολογίες δεν δέχονται άλλους μεσίτες εκτός του Ιησού Χριστού. Την ίδια πίστη έχει και η Ορθόδοξη Εκκλησία, με την απόλυτη έννοια του όρου ‘μεσίτης’. Με σχετική όμως έννοια, μεσίτες υπάρχουν πολλοί, οι άγιοι της Εκκλησίας, που κοντά στο Θεό ευρισκόμενοι παρακαλούν και προσεύχονται για εμάς. Διότι διαφορετικά αν δεχθούμε ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ το «Ένας υπάρχει Θεός, ένας και μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων, ο άνθρωπος Χριστός Ιησούς» (Α’ Τιμ. 2,5), στο οποίο και στηρίζονται, θα πρέπει να απορρίψουμε τη θεότητα του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, εφόσον τον Χριστό αναφέρει μόνο ως άνθρωπο και το Άγιο Πνεύμα δεν το συμπεριλαμβάνει στη θεότητα. Με την ίδια σχετική έννοια, ΚΑΤΑ ΧΑΡΗ υπάρχουν πολλοί θεοί: «Εγώ είπα: ΕΙΣΤΕ ΟΛΟΙ θεοί και υιοί Υψίστου» (Ψλμ. πα’,6) και πολλοί σωτήρες: «Ως απόστολος σταλμένος στα έθνη… ίσως κάνω τους ομοεθνείς μου να ζηλέψουν ΚΑΙ ΣΩΣΩ μερικούς απ’ αυτούς» (Ρωμ. 11,13-14). Ο απ. Ιάκωβος λέγει: «Αυτός που επιστρέφει αμαρτωλό από την πλανεμένη οδόν του, ΘΑ ΤΟΥ ΣΩΣΕΙ την ψυχή από το θάνατο και θα καλύψει πλήθος αμαρτιών» (5,20). Άλλωστε μετά το θάνατο του Πέτρου, Ο ΙΔΙΟΣ ΘΑ ΦΡΟΝΤΙΖΕ «ώστε να μπορείτε να φέρνετε στο νου σας όλα αυτά τα πράγματα σε κάθε περίσταση, ΑΚΟΜΗ ΚΙ ΟΤΑΝ ΕΓΩ ΘΑ ΕΧΩ ΦΥΓΕΙ ΑΠ’ ΑΥΤΗ ΤΗ ΖΩΗ» (Β’ Πετρ. 1,13-15). Και ο προφήτης Ηλίας εξ ουρανού, 15 χρόνια μετά την ανάληψή του, επικοινωνεί με τον βασιλέα Ιωράμ για να τον ελέγξει για τις θανάσιμες αμαρτίες του (Β’ Παραλ. 21,12…). Με την προσευχή του Ιούδα του Μακκαβαίου αναφέρεται ότι εμφανίσθηκαν ο αρχιερέας Ονίας που είχε φονευθεί πριν από χρόνια (Β’ Μακκ. 4,34-38) και ο προφήτης Ιερεμίας, που είχε πεθάνει το 580 π.Χ. Ο Ονίας με υψωμένα τα χέρια προσευχόταν για όλο το έθνος και ο Ιερεμίας για το λαό και την αγία πόλη Ιερουσαλήμ (Μακκ. 2,15 – 12-16). Ο Θεός ακόμη πολλές φορές άλλαξε αποφάσεις με τις μεσιτείες των αγίων και δεν κατέστρεψε το λαό Του (Εξ. λβ’ 11-14, Αρ. 14,13, Α’ Βασιλ. 7,9 – 12,23). Μερικά ακόμη παραδείγματα: Με τη μεσιτεία του Αβραάμ, ο Θεός ήταν πρόθυμος να αναστείλει την καταστροφή των Σοδόμων (Γέν. 18,23-26). Ο ίδιος ο Θεός εξάλλου προτρέπει τον Αβιμέλεχ να ζητήσει το έλεός Του δια των προσευχών του πατριάρχου Αβραάμ, λέγοντάς του: «Προφήτης εστί και προσεύξεται περί σου και ζήση» (Γέν. 20,7). Και με την προσευχή του Μωυσή «ο Κύριος ΑΛΛΑΞΕ ΓΝΩΜΗ για το κακό που είπε ότι θα έκανε στο λαό Του» (Εξ. 32,11-14). Ακόμη, ο Θεός σώζει την Ιερουσαλήμ χάριν του δούλου Του Δαυίδ, ο οποίος δεν βρισκόταν εν ζωή: «Θα υπερασπισθώ την Ιερουσαλήμ και θα τη σώσω, για να τιμήσω τ’ όνομα μου και την υπόσχεση που έχω δώσει στο Δαυίδ το δούλο μου» (Δ’ Βασ. 19,34). Τέλος, στην Αποκάλυψη διδάσκεται ότι «ανέβηκε ο καπνός του θυμιάματος με τις προσευχές των αγίων από το χέρι του αγγέλου μπροστά στο Θεό» (Αποκ. 8,4).
Οι άγιοι με τη δύναμη και προς δόξαν του Θεού ΘΑΥΜΑΤΟΠΟΙΟΥΝ. Οι απόστολοι του Χριστού καθημερινά θεράπευαν πλήθος αρρώστων: «Ακόμη και τους ασθενείς έφερναν στις πλατείες και τους έβαζαν σε κρεβάτια και φορεία ώστε, όταν περνούσε ο Πέτρος, να πέσει έστω και η σκιά του σε κάποιον απ’ αυτούς …. Και όλοι εθεραπεύοντο» (Πράξ. 5,12-16). Ο Θεός δια του Παύλου ενεργούσε εξάλλου ασυνήθη θαύματα. Και τα μαντίλια ακόμη της κεφαλής ή του λαιμού που τα είχε χρησιμοποιήσει ο Παύλος τα έβαζαν πάνω στους ασθενείς. Αυτοί τότε γιατρεύονταν από τις αρρώστιες τους και από πονηρά πνεύματα (Πράξ. 19,11-12). Αντικείμενα αγίων θαυματουργούν, όπως η μηλωτή του προφήτη Ηλία (Δ’ Βασιλ. 2,8), αλλά και τα ενδύματα του Ιησού θαυματουργούσαν (Ματθ. 14,36). Και μετά θάνατον οι άγιοι περισσότερο βέβαια θαυματουργούν, αφού βρίσκονται πολύ κοντύτερα στην πηγή πάσης δυνάμεως και αγαθοεργίας, τουτέστι τον Τριαδικό Θεό. Έτσι, «ο Ελισαίος πέθανε και τον έθαψαν. Κάθε χρόνο, την άνοιξη, έμπαιναν στη χώρα Μωαβίτες επιδρομείς. Κάποτε, εκεί που έθαβαν έναν άνθρωπο, είδαν ξαφνικά μια ομάδα επιδρομέων. Τότε έριξαν βιαστικά το πτώμα μέσα στον τάφο του Ελισαίου κι έφυγαν. Μόλις όμως ήρθε σε επαφή με τα οστά του Ελισαίου ο νεκρός, ζωντάνεψε και στάθηκε στα πόδια του» (Δ΄ Βασιλ. 13,20-21).
Λίγα λόγια παρακάτω για τα ΑΦΘΑΡΤΑ ΛΕΙΨΑΝΑ πολλών αγίων, που αποτελούν ένα συνεχές θαύμα: Τα άφθορα λείψανα των αγίων είναι η απόδειξη ότι υπάρχει Θεός και αφθαρτοποιεί την κτίση προς δόξαν Του και για την σωτηρία όλων. Είναι μια απόδειξη ακόμη ότι θα αναστηθεί και το σώμα μας στην Δευτέρα Παρουσία, διότι όπως λέμε και στο Σύμβολο της Πίστεως: «Προσδοκώ ανάσταση νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος». Η τιμή προς τα άγια λείψανα επικρατούσε σε όλη την Εκκλησία, από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Από το Μαρτύριο του Αγίου Πολυκάρπου μαθαίνουμε ότι οι πρώτοι χριστιανοί συναθροίζονταν στους τάφους των μαρτύρων, τελούσαν πάνω στα λείψανά τους τη θεία λειτουργία και τιμούσαν ιδιαίτερα τη μνήμη τους. Με το λείψανο του αγίου Κυπριανού γινόντουσαν πολλά θαύματα, όπως διασώζει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ενώ το τίμιο και χαριτόβρυτο λείψανο της αγίας Ιουλίττας, λέγει ο Μέγας Βασίλειος, αγιάζει την πόλη, τους επισκέπτες και τους αρρώστους. Ο μελίρρυτος ποταμός της σοφίας, ιερός Χρυσόστομος, κηρύττει ότι οι ναοί, οι λειψανοθήκες των αγίων και πολύ περισσότερο τα ίδια τα οστά τους, οδηγούν στην ψυχοσωματική υγεία, στην απομάκρυνση των δαιμονίων και την ελευθερία από την καταδυνάστευσή τους (βλ. Αντωνίου Αλεβιζόπουλου, «Εγχειρίδιο αιρέσεων…», έκδ. Ι.Μ. Νικοπόλεως και Πρεβέζης, σελ. 63-66). Ο ίδιος μεγάλος Πατέρας, αφού επισημαίνει ότι στην εποχή του τα θαύματα ιάσεων έχουν λιγοστέψει ανάμεσα στους πιστούς, διότι έχει απλωθεί πλέον ο Χριστιανισμός στον κόσμο και το ανώτερο θαύμα είναι η απαλλαγή από την αμαρτία, μας λέγει ακόμη ότι στα λείψανα των αγίων παρευρίσκεται όχι κάποια ψυχική δύναμη, αλλά εκείνη η δύναμη του Αγίου Πνεύματος, που προσανατολίζει συνεχώς προς την ανάσταση των σωμάτων με τα θαύματα που επιτελούν (εις τον ιερομάρτυρα Βαβύλα, ΕΠΕ 37).
Τέλος, ο Θεός δεν είναι άγαλμα, ή τοτέμ, ξόανο ή είδωλο. Δεν είναι ένας παππούλης που αμέτοχος κάθεται και παρακολουθεί τα δρώμενα από κάποιο σημείο του ουρανού, ή ένας αστυνόμος του ουρανού που χαίρεται για τα πάθη και τα λάθη μας και καραδοκεί παντού για να καταδικάσει τον ένοχο. Αυτές είναι αποτυχημένες εικόνες και εκφράσεις περί Θεού και σχηματίστηκαν απ’ αυτούς που απείχαν οικειοθελώς από την γεμάτη έλεος και ζεστή παρουσία Του. Αντίθετα, ο δικός μας Θεός, που ενσαρκώθηκε στον κόσμο ως Ιησούς Χριστός, είναι το όντως πρόσωπο, απείρως αγαπά τους ανθρώπους και τους καλεί στο δρόμο της αγιότητας και της λύτρωσης. Είναι πάντα νέος, ό,τι πιο όμορφο υπάρχει και αποκαλύπτεται –δεν ανακαλύπτεται δια της ψυχρής και επιστημονικής λογικής- στις καθαρές καρδιές, που με την προσευχή, την άσκηση, την αγάπη και την Λειτουργική ζωή γίνονται κατοικητήριό Του και τόπος Θεοφανείας Του.

Ακολουθήστε μας στο facebook και στο Twitter

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

Ι. Μητροπόλεως Σύρου, ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΛΑΤΡΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Μιχαήλ Χούλη, Ερμούπολη Σύρου, 2002

Ι. Μητροπόλεως Σύρου, Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, Μιχαήλ Γ. Χούλη, εκδ. Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου, Οκτ. 2006