Εκλεισαν ακριβώς 100 χρόνια από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ηταν ένας πόλεμος που κανένας δεν ήθελε, πολλοί επιχειρηματολογούσαν πως ήταν αδιανόητο να γίνει, και άλλοι πως, ακόμα κι αν ξεσπούσε, θα διαρκούσε μόλις λίγους μήνες. Είχε προηγηθεί μία από τις μακρύτερες περιόδους ειρήνης που είχε γνωρίσει η Ευρώπη.
Ο τρόμος του ολοκληρωτικού πολέμου είχε πάψει να αποτελεί ζωντανή ανάμνηση, ενώ είχε εδραιωθεί η πεποίθηση πως οι πόλεμοι διαρκούν λίγο και αποτελούν ένα είδος macho γυμναστικής για να διατηρηθούν τα έθνη σφριγηλά.
Ομως ο πόλεμος έγινε, κράτησε 4 χρόνια, γκρέμισε τρεις αυτοκρατορίες και έγινε η αφετηρία μιας σειράς πολέμων που κράτησαν τουλάχιστον ως το 1945. Επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη αλλά και στον κόσμο. Και αυτό έγινε χωρίς κανένας να καταλάβει γιατί και πώς. Δύο πρόσφατα βιβλία στα αγγλικά, «Οι υπνοβάτες» του Christopher Clark και «Ο Πόλεμος που έδωσε τέλος στην Ειρήνη» της Margaret McMillan, εξιστορούν το διάστημα πριν από την κήρυξη του πολέμου και δείχνουν με ποιο τρόπο το αδιανόητο κατέληξε τελικά να γίνει αναπόφευκτο. Με ποιο τρόπο ο πόλεμος από πρόβλημα εμφανίστηκε σαν λύση. Πώς καλοπροαίρετοι άνθρωποι και ορθολογικοί χειρισμοί έβαλαν τη σπίθα στην πυριτιδαποθήκη. Οπως μονολόγησε ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας, «τα φώτα σβήνουν σε όλη την Ευρώπη, και δεν θα τα ξαναδούμε να ανάβουν στη διάρκεια της δικής μας ζωής». Τα γεγονότα αυτά ηχούν πολύ γνώριμα. Θεσμοί που φτιάχτηκαν με νωπή την ανάμνηση του πολέμου -τα Ηνωμένα Εθνη, η Ευρωπαϊκή Ενωση- αμφισβητούνται και απαξιώνονται.
Ο μιθριδατισμός ελεγχόμενων συγκρούσεων και εξώθησης καταστάσεων στα άκρα, θα μπορούσε να διαβεί το ίδιο επικίνδυνο κατώφλι. Η προάσπιση των στενών συμφερόντων του καθενός θα μπορούσε και πάλι να μας φέρει στο 1914. Αυτό γίνεται, όταν γενικές διαπιστώσεις ισχύουν μόνο για τους άλλους και όχι για τον καθένα ξεχωριστά. Ισχύει όταν, αντί για αυτοκριτική για το δικό μας μερίδιο στη σφαγή, βλέπουμε μόνο ηρωικές σελίδες και ακούμε εμβατήρια. Οταν βλέπουμε, δηλαδή, τους Βαλκανικούς Πολέμους όχι σαν το φιτίλι που οδήγησε στο ολοκαύτωμα, αλλά σαν μια στιγμή δόξας, την οποία -μερικοί από μας- θα ήταν έτοιμοι να επαναλάβουν ασμένως. Αν όλοι σκέφτονταν έτσι, η πόρτα του σφαγείου ανοίγει σταθερά.
Η Αντιγόνη Λυμπεράκη, Καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειο
www.antigonelyberaki.gr
Έθνος
0 Σχόλια